«ветеринария» ихтисослиги бўйича олий ўҚув юртлари учун қЎлланма ички юқумсиз касалликлар фанидан

Белгилари. Кетоз пайтида мураккаб симптомокомплекс кузатилиб, юрак қон-томир, ҳазм, нерв - эндокрин тизими, жигар ва бошқа аъзолар функцияларининг бузилиши белгилари, қон, сийдик, сут ва катта қорин суюқлиги кўрсатгичларининг ўзгариши билан тавсифланади.
Янги туққан сигирларда касалликнинг ўткир кечишида невротик, гастроэнтерал ва гепатотоксик синдромлар яққол намоён бўлади. Ҳайвонларда вақти - вақти билан қўзғалиш, безовталаниш, тери сезувчанлигининг ортиши (гиперестезия) қайд этилади. Қўзғалиш ҳолати тезликда ҳолсизланиш билан алмашади. Ҳайвон ҳолсизланган, уйқусираган ҳолатда кўпинча ётиб қолади. Катта қорин ҳаракати сусайган, ич қотиши ёки узоқ муддат кучли ич кетиши кузатилади. Туғруқ парези пайтидагидек, сопороз ёки коматоз ҳолати қайд этилади.
Кетознинг ўткир кечиши баъзан жигарнинг токсик дистрофияси: кучайиб борувчи ҳолсизланиш депрессия ва уйқусираш, жигарнинг катталашиши ва оғриқли бўлиши белгилари билан ўтади. Жигар комаси кўпинча ўлим билан тугайди. Бундан ташқари касалликнинг ўткир кечишида тахикардия (1 дақиқада 88-130 ва ундан кўп марта), нафаснинг тезлашиши (1 дақиқада 50-60 марта), ҳолсизланиш пайтида нафаснинг секинлашиши (1 диқиқада 8-12 мартагача) кузатилади. Одатда тана ҳарорати меъёрлар чегарасида бўлади. Семизлик даражаси кескин пасаяди, сут бериш камаяди, баъзан тўхтайди.
Кетознинг ярим ўткир ва сурункали кечишида касал ҳайвонда тери қопламасининг ҳўрпайиши, туёқлар ялтироқлигининг пасайиши, ҳолсизланиш, лоқайдлик, ўрнидан секин туриш ва секин ҳаракатланиш, иштаҳанинг ўзгариши, омихта емларни хохламаслик ва дағал озиқалар, илдизмевалиларни иштаҳа билан истеъмол қилиш кузатилади. Катта қорин ҳаракати периодик равишда сусаяди, қисқаришлари кучсиз, қисқа, кавш қайтариш бетартиб равишда бўлади. Жигар бўғиқлиги соҳаси оғриқли, жигар катталашган, пульс одатда кучайган, баъзан сусайган, юрак тонлари кучсизланган, бўғиқлашган, кўпинча узайган ёки иккиланган бўлиб, аритмия кузатилади. Касалликнинг бошланишида нафас тезлашган, кетогензнинг пасайиши билан меъёрлар чегарасида бўлади. Кўпчилик ҳайвонларда семизлик даражаси ва маҳсулдорлик пасаяди, жинсий цикл бузилади, сервис давр узаяди ёки қиср қолиш кузатилади, бузоқлар гипотрофик ҳолатда туғилиб, организм резистентлигининг пасайиши оқибатида ҳазм тизими ва бошқа касалликларга тез берилувчан бўлади.
Кетознинг характерли белгилари - кетонемия, кетонурия ва кетонолактия ҳисобланади. Соғлом сигирлар қонида 0,172-1,032, сутида - 1,032-1,376, сийдикда - 1,548-1,720 ммоль/л. гача кетон таначалари (ацетосирка, бета-окисмой кислоталари ва ацетон) бўлади. Бета-оксимой кислотасининг улуши ацетосирка кислотаси ва ацетоннинг улушидан 4-5 марта кам бўлади. Кетознинг дастлабки босқичларида уларнинг қонцентрацияси бир неча маротаба ортади ва кетон таначаларининг ўзаро нисбатлари ўзгариб, ацетосирка кислотаси ва ацетоннинг қонцентрацияси ортади. Касалликнинг сурункали тарзда кечишида кетонемия, кетонолактия ва кетонурия кузатилмаслиги мумкин.
Кетоз касаллигида гипогликемия (қондаги қанд миқдорининг камайиши) характерли бўлади. Бунда қондаги қанд ва кетон таначаларининг миқдори орасида тескари коррелятив боғланиш мавжуд бўлади. Кетоз касаллигида қондаги қанднинг миқдори 20-30 фоизга ва ундан кўп миқдорда камаяди. Жигардаги гликогеннинг заҳираси ҳам камаяди. Кетоз пайтида натрийнинг ацетосирка ва бета-оксимой ксилоталари билан бирикма ҳолида кўп миқдорда сийдик билан чиқиб кетиши оқибатида ацидоз ҳолати, ишқорий заҳиранинг 34 ҳажм%СО₂ гача пасайиши кузатилади. Қон зардобидаги умумий оқсил миқдори 86 г/л дан юқори бўлади.
Гиперпротеинемия кетознинг сурункали кечиши ва касалликнинг асорати сифатида иккиламчи остеодистрофия ривожланишида яққол намоён бўлади. Қон зардобида умумий оқсил миқдорининг ортиши глобулинлар ҳисобига бўлиб, альбуминлар миқдори эса камаяди. Бу жигар функцияларининг бузилишидан далолат беради.