«veterinariya farmatsevtikasi» kafedrasi

Farmakodinamikasi. Neyroleptiklarning ta’sir mexanizmi asosida ularning limbik tizilmadagi dofamin qurilmalarini falajlashi yotadi.
Bosh miyaning oldingi qismidagi dofamin, adrenalin va serotoninga sezuvchan qurilmalarni falajlab, ular miyaning boshqa tizilmalariga impuls o‘tishini qiyinlashtiradi.
Neyroleptik moddalar kuchli antipsixoleptik ta’sir ko‘rsatib, o‘ziga xos tinchlantiruvchi xossaga ega. Bu moddalar vahima, xavotirlik hissiyotini, emotsional zo‘riqish, tashvishlarni yo‘qotadi.
Bundan tashqari, neyroleptiklar quyidagi farmakologik faolliklarga ega:
— tinchlantiruvchi, uyqu chaqiradigan, narkotik, nonarkotik va mahalliy og‘riq qoldiruvchi dorilar samaradorligini oshiradi. Miyaning to‘rtinchi qorinchasida joylashgan trigger zonasi impulslarini falajlab, qayt qilishni yo‘qotadi.
Tana temperaturasini pasaytiradi. Yurak qontomirlariga ta’sir qilib qon bosimini pasaytiradi, yurak urishlar sonini ko‘paytiradi; periferik qon tomirlari qarshiligini kamaytiradi, yurak ritmi buzilishlarini normallashtiradi, o‘pka qon-tomirlar tonusini pasaytiradi, oshqozon shirasi ishlab chiqaralishini kamaytiradi. Yallig’lanish mediatorlari gistamin, serotonin, bradikinin faolligini susaytirib yallig‘lanishga qarshi va antiekssudativ ta’sir ko‘rsatadi.
Buyraklar qon aylanishini kamaytiradi. Qonda qand miqdorini ko‘paytiradi. Og‘riq qoldiruvchi, silliq muskullar tonusini susaytiruvchi ta’sir ko‘rsatadi.
Neyroleptiklarning yuqorida sanab o‘tilgan farmakologik faollik darajasi va uning davomiyligi ularning miqdoriga va ishlatilish muddatiga bog‘liq.
Salbiy ta’siri. Bir xil kimyoviy guruhga kiruvchi neyroleptiklar uchun bir xil salbiy ta’sirlar xos. Masalan, alifatik tuzilishga ega bo‘lgan aminazin uchun qon bosimining kamayishi, taxikardiya, shilliq pardalarning quruqlab qolishi kabi vegetativ buzilishlar xos bo‘lsa, pirazin unumlari (triptazin, etapirazin) va butirofenonlar (galoperidol, droperidol)ga vegetativ buzilishlar xos emas.
Quyida amaliyotda keng tarqalgan ba’zi bir neyroleptiklarning klinik farmakologiyasini keltiramiz.