Veterinariya diagnostikasi va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti epizootologiya, mikrobiologiya va virusologiya kafedrasi veterinariya fanlari nomzodi, dotsent

Virulentlikni paydo qiluvchi xususiyatlar. Qo’zg’atuvchilarning patogenlik va virulentlik darajasi bir biri bilan uzviy bog’langan uchta – infektivlik (yuqumlilik), invazivlik va toksigenlik xususiyatlari bilan xarakterlanadi, patogen bo’lmagan mikroblardan shu jihatdan farq qiladi.
Invazivlik - mikroorganizmlarning makroorganizm to’qimalariga kirib, himoya mexanizmlaridan o’tib tarqalish va ko’payish, zararlash qobiliyatidir. Mikroblar maxsus moddalari (fermentlari) ta’sirida to’qimalarning o’zgaruvchanligini (depolimerlash) kuchaytiradi, o’tkazuvchanligi ortadi, invazivlik darajasini oshiradi va boshqa omillar bilan birgalikda infeksion jarayonning rivojlanishiga imkon yaratadi.
Toksigenlik (grekchadan taxicum – zahar va lotinchadan genus- kelib chiqishi), – mikrobning toksin hosil qilish hususiyati. Toksinlar – mikroorganizmlar hosil qiladigan zaharli moddalar. Toksinlar organizm ichki muhiti doimiyligini uning metobolitli funksiyasini o’zgartirish yo’li bilan buzadi. Buning natijasida pathogen mikrob maxsus zararlash sindromini chaqiradi, organizmni o’limga olib keladi. Bu qobiliyat infeksion jarayonning yakunlovchi bosqichlarida organizmda yetarli darajada zaharli moddalar to’planganida ishga solinadi.Toksin bilan organizmni zaharlanishi intoksikasiya deyiladi Ekzo va endotoksinlar farqlanadi. Ekzotoksinlar (oqsil moddalar) mikrob tirik vaqtida yoki o’lganidan keyin uning tanasidan sirtga ajrab chiqadi. Endotolksinlar bakteriya hujayrasiga ayniqsa devoriga mahkam bog’langan bo’ladi. Shu sababdan mikrob o’lganidan keyingina ajraladi. Ular asosan kapillyarlar endoteliysi, leykositlar, limfoid to’qimalar va vegetativ nerv sestemaga ta’sir qilib organizmda kompleks patologik o’zgarishlarni hosil qiladi. Ekzo-ham endotoksinlar hosil qiluvchi mikroorganizmlar ham bor (vabo vibrioni,esherixiyanning gemolitik shtammlari). Patogen mikroblarning makroorganizm bilan ta’kidlangan o’ziga xos o’zaro ta’siri patogenlik omillarini struktura-funksional xususiyatlaridan kelib chiqadi.