Вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети

Бадиий-публицистик жанрлар характеристикаси 
Режа: 
1. Публицистиканинг ижтимоий ҳаётдаги вазифаси. 
2. Публицистика жанрлари матбуотда қандай қўлланади? 
3. Публицистикада образ ва образлилик. 
Таянч сўз ва иборалар:
бадиий-публицистик жанрлар, образ ва 
образлилик,
типиклаштириш, фабула, композицион қурилиш, конфликт ва 
ечим.
 
Маърузанинг мақсади: 
Талабаларда журналистик ижод маҳорати 
асослари фанининг муҳим қисми бўлган бадиий-публицистик жанрлар 
ҳақидаги билимларни бериш. 
 
Маърузанинг вазифаси: 
Ижтимоий ҳаётда публицистиканинг тутган 
ўрни, унинг муҳим хусусиятлари, публицистикада жанрлар таснифи, бадиий-
публицистик жанрларнинг қуйи курсларда ўрганилган информацион (ахборий) 
ва таҳлилий жанрлардан фарқли ва умумий жиҳатлари ҳақида маълумот 
беришдир.
Маълумки,
 публицистика 
сўзининг луғавий маъноси
 (
лотинча
 
publicus
 
– 
сўздан олинган бўлиб - 
жамоатчилик
) 
деган маънони англатишини қуйи 
курсларда ўргангансиз. Моҳиятан эса публицистика жамият ҳаётининг долзарб 
муаммоси, ҳодисасига бағишланган асарнинг кўриниши бўлиб, содир бўлган 
воқеа-ҳодиса ҳақида жамоатчилик фикрининг ранг-баранглигини ифодаловчи 
восита сифатида сиёсий ва мафкуравий жиҳатдан муҳим аҳамиятга эга. 
Технологиялар аниқ фанларга қанчалик зарур бўлгани сингари, яъни яратилган 
аниқ бир ихтиро, формула, шу соҳанинг кейинги ривожига туртки бўлгани 
каби, публицистика ҳам давлат ва жамиятга тааллуқли фан ҳисобланади. 
Публицист ўзи ўрганган фанга оид билимларини умумлаштириб, ўзининг 
тадқиқоти натижалари ҳақида хабар беради. Эътиборли томони шундаки, 
билимлар ҳақида хабар бериш билан у ўқитиш, билим беришни мақсад 
қилмайди, балки 
ўша жамоатчилик фикри деган сиёсий кучга таъсир 
кўрсатишни ўргатади. Шунинг учун публицистика соҳаси кундалик ҳаёт учун 
ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлган долзарб масалаларни қамраб олади. 
Қолаверса, бугунги ижтимоий ҳаётнинг тезкор шиддати, айтайлик масъул 
раҳбардан бирор бир масала юзасидан иккиланиши ёки ўзи ишончга эга 
бўлмаган жавобни эмас, аниқ ва тайёр фикрни кутади. Шу боис публицистика 
ижтимоий-сиёсий ривожланишнинг у ёки бу соҳасида юзага келган, мавжуд 
вазиятни чигаллаштирадиган, уни ҳал қилишнинг имкони бўлмайдиган 
ҳодисаларнинг ечимини топади, ҳатто фандаги машҳур предметларнинг аниқ 
тадқиқотлари ва уларнинг аҳамиятига ҳам ойдинлик киритади. Нима учун ва 
қандай ечим топади? Публицистиканинг муҳим хусусиятларидан бири 
жамоатчилик фикрига таъсир этса, иккинчи унинг индивидуаллигидадир. Ҳатто 
аниқ фанлар ҳақида ёзилган публицистик асарда ҳам ўша фаннинг назариясида 
қанча чалкашликлар борлиги исботлайди. Масалан, қарама-қарши томон билан 
баҳсга кириш орқали ана шундай чалкашликларга аниқлик киритилади. Ёки 
рақиб томоннинг шахс сифатидаги камчиликларини очиб ташлаш орқалин 
унинг ёрқин образини памфлет жанрида кўриш мумкин. Адабий танқидчилик 

---

Публицистика 
10 
нафақат адабиёт балки, жамиятда содир бўлаётган ижтимоий-сиёсий 
воқеаларни ҳам ўзида ифода этадиган соҳа ҳисобланади. Ёзувчи ва танқидчилар 
ўз қарашларини матбуот орқали ифода этадилар. Шунинг учун уларнинг 
адабий 
танқидий 
мақолалари 
бадиий-публицистиканинг 
муҳим 
кўринишларидан ҳисобланади. Очеркда эса жамиятда содир бўлган ҳар бир 
воқеа муаллифнинг қалб призмасидан ўтади. Унда муаллиф турли образлар, 
метафралар, ўхшатишларни қўллаш орқали ижтимоий ҳаётнинг бир парчасини 
чизиб кўрсатади. 
Шундай қилиб “публицистика – журналистиканинг юқори кўриниши 
бўлиб, Ҳар доим янги ғоялар учун баҳс-мунозарага киришиш, курашиш, 
тортишларга бойлиги билан ажралиб туради. Унинг муаллифи “публицист” 
ижодий ўзанга сиғмайдиган, шаклга солинган фикрлардан ҳоли, суратларга бой 
ва қарашлари мустақил бўлмаган шахсдир”. (