Vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH

VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI



KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI
KI 17-21 GURUH TALABASINING

WEB DASTURLASHGA KIRISH

^FANIDAN

4-MUSTAQIL ISH

Bajardi: JOVLIYEV.O

Qabul qildi: ZOXIDOV.J

Reja:
1.Saxifani MySQL ma’lumotlar bazasi bilan bog‘lash va jadvallar ro‘yxatini ko‘rish,MySQL ma’lumotlar bazasi operatorlari bilan ishlash va ulami boshqarish;
2. MySQL ma’lumotlar bazasiga ma’lumotlami -
jadvallar yaratish va ularni to‘ldirish, MySQL
ma’lumotlar bazasida jadvallar yaratishda va
ularni boshqarishda qo‘llaniladigan
opetatorlar;

1) MySQL (My Structured Query Language) ma’lumotlar bazasi tizimi, ochiq manbali, tezroq va ishlov berishga aniq, ochiq manbali, relatsion tizimli ma’lumotlar bazasi tizimidir.

Bazaning jadvallari yaratilgandan so‘ng ularga ro‘yxat qo‘shish, yangi qator qo‘shish, jadvallarni o‘chirish, jadvallar bilan ishlash, jadvallar orasidagi bog‘lanishlarni yaratish, bazadagi ma’lumotlarni yangilash va ko‘p yana boshqa operatsiyalar amalga oshirilishi mumkin.

MySQL tizimi, boshqaruvchi uchun mukammal boshqaruv tizimini taqdim etadi, buning orqali yangi jadvallar yaratilishi, mavjud jadvallarni o‘zgartirish, foydalanuvchilarga murojat berish, foydalanuvchilarni boshqarish va boshqalar kabi muhim operatsiyalar amalga oshirilishi mumkin.

MySQL ma'lumotlar bazasi bilan bog'lash va jadvallar ro'yxatini ko'rish uchun quyidagi so'rovni bajarishimiz mumkin:

```SHOW DATABASES;```

Bu so'rov barcha mavjud ma'lumotlar bazalarini ro'yxatga olish uchun ishlatiladi.

MySQL ma'lumotlar bazasi operatorlari bilan ishlash va uning boshqarishini o'rganish uchun quyidagi mavzularga e'tibor berishingiz kerak:

1. DML (Data Manipulation Language) operatorlari: Ma'lumotlar bazasida ma'lumotlarni qo'shish, o'zgartirish va o'chirish uchun ishlatiladi. Misol uchun, ```SELECT```, ```INSERT```, ```UPDATE``` va ```DELETE``` operatorlari.

2. DDL (Data Definition Language) operatorlari: Ma'lumotlar bazasida jadval va boshqa obyektlarni yaratish, o'zgartirish va o'chirish uchun ishlatiladi. Misol uchun, ```CREATE```, ```ALTER``` va ```DROP``` operatorlari.

3. DCL (Data Control Language) operatorlari: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar uchun ruxsat berish yoki ruxsatni bekor qilish uchun ishlatiladi. Misol uchun, ```GRANT``` va ```REVOKE``` operatorlari.

4. TCL (Transaction Control Language) operatorlari: Ma'lumotlar bazasida tranzaksiyalar boshqarish uchun ishlatiladi. Misol uchun, ```COMMIT```, ```ROLLBACK``` va ```SAVEPOINT``` operatorlari.

MySQL ma'lumotlar bazasini boshqarish uchun yordamchi dasturlardan foydalanish mumkin, masalan, phpMyAdmin, MySQL Workbench va boshqalar. Bu yordamchi dasturlar orqali ma'lumotlar bazasini vizual tahrir qilish, so'rovlar yaratish va boshqarish mumkin.

2) Jadvallar yaratishda foydalaniladigan operatorlar:

CREATE TABLE: yangi jadval yaratish uchun ishlatiladi.

ALTER TABLE: mavjud jadvalni o‘zgartirish uchun ishlatiladi.
DROP TABLE: jadvalni o‘chirish uchun ishlatiladi.
Jadvalni to‘ldirishda foydalaniladigan operatorlar:

INSERT INTO: jadvallarga yangi ma’lumotlarni kiritish uchun ishlatiladi.

UPDATE: mavjud ma'lumotlarni yangilash uchun ishlatiladi.
DELETE: ma'lumotlarni o'chirish uchun ishlatiladi.
MySQL ma'lumotlar bazasidagi jadvallarni boshqarish uchun foydalaniladigan boshqa operatorlar:

SELECT: jadvallardan ma’lumotni olish uchun ishlatiladi.

JOIN: bir nechta jadvallarni birlashtirish uchun ishlatiladi.
WHERE: shartni ko‘rsatish uchun ishlatiladi.
ORDER BY: jadvallarni saralash uchun ishlatiladi.
GROUP BY: ma’lumotlarni guruhga ajratish uchun ishlatiladi.
HAVING: GROUP BY bilan birga ishlatiladi, ma'lumotlar guruhlarini filterlash uchun ishlatiladi.
MySQL ma'lumotlar bazasiga ma’lumotlar kiritish, o‘zgartirish va o‘chirish amalga oshirish uchun yana bir nechta boshqa operatorlar mavjud.

MySQL ma'lumotlar bazasida jadval yaratish uchun quyidagi SQL kodidan foydalanish mumkin:

CREATE TABLE table_name (
column1 datatype,
column2 datatype,
column3 datatype,
.....
);

Bu yerda table_name - yaratilayotgan jadval nomi, column1, column2, column3, ... - jadvallarning ustunlarining nomi va datatype - ustunlarning ma'lumot turidir.

Misol uchun, biz users nomli jadval yaratish uchun quyidagi SQL kodini yozamiz:

CREATE TABLE users (

id INT PRIMARY KEY,
name VARCHAR(50),
email VARCHAR(50),
age INT
);

Bu kod users nomli jadvallarni yaratadi va jadvallarda to'rt ustun bor: id, name, email, va age. id ustuni asosiy kalit bo'lib, INT ma'lumot turi bilan ma'lum bo'ladi. name va email ustunlari VARCHAR(50) ma'lumot turida bo'ladi, ya'ni ular matnlar bo'lishi kerak va ularning maksimal uzunligi 50 belgidan kam bo'lmasligi kerak. age ustuni INT ma'lumot turi bilan belgilangan.

SQL kodlarida ma'lumotlar turlari uchun qo'shimcha ma'lumotlarni ham yozish mumkin, misol uchun:

VARCHAR(n) - matnlar uchun ma'lumot turi, maksimal uzunligi n belgidan kam bo'lishi kerak.

INT - butun sonlar uchun ma'lumot turi.
DECIMAL(p, s) - sonlar uchun ma'lumot turi, p sonlar soni bilan s unli sonlar soni belgilanadi.
DATE - sanalar uchun ma'lumot turi.
TIME - vaqtlar uchun ma'lumot turi.
Va boshqalar.