Вазирлиги Тошкент Молия Институти

4.2. Марказий банкнинг мажбурий захира сиёсати 
 
Мажбурий захира сиёсати Марказий банк пул-кредит сиёсатининг анъанавий 
инструментларидан бири ҳисобланади. Ушбу инструмент дастлаб тижорат банкларининг 
кредит экспансиясини жиловлаш мақсадида АҚШ банк амалиётига жорий қилинган эди.
Ҳозирги даврга келиб мажбурий захира сиёсати муомаладаги пул массасини 
тартибга солишнинг, миллий банк тизимининг ликвидлилигига Марказий банк томонидан 
таъсир этишнинг муҳим, таъсирчан воситасига айланди. 
Мажбурий захира сиёсати кам сонли давлатларда пул-кредит сиёсатининг 
инструменти сифатида қўлланилмайди. Бундай давлатлар сафига Канада, Люксембург, 
Япония, Буюк Британия ва Швецияни киритиш мумкин. 
Марказий банк пул-кредит сиёсатининг инструментларидан фойдаланиш 
амалиёти такомиллашмаган мамлакатларда, хусусан, кўпчилик ўтиш иқтисодиёти 
мамлакатларида мажбурий захира сиёсатидан Марказий банк пул-кредит сиёсатининг 
асосий инструментларидан бири сифатида фойдаланилмоқда. Бунинг боиси шундаки, 
биринчидан, ўтиш иқтисодиёти мамлакатларининг кўпчилигида молия бозорлари 
ривожланмаган бўлиб, бу ҳолат марказий банкларнинг очиқ бозор сиёсатини, қайта 
молиялаш сиёсати ва валюта сиёсатини ривожлантиришга тўсқинлик қилади; иккинчидан, 
мажбурий захира сиёсати муомаладаги пул массасига бевосита ва тез таъсир қилиш 
хусусиятига эга. 
Мажбурий захира сиёсати Ўзбекистон Республикаси Марказий банки пул-кредит 
сиёсатининг асосий, анъанавий инструментларидан бири ҳисобланади. Айниқса, 
Марказий банкнинг очиқ бозор операцияларининг ривожланмаганлиги (бу ҳақда 4.3-
параграфда батафсил тўхталинади) мажбурий захира сиёсатининг аҳамиятини янада 
оширади.
Биз қуйидаги жадвал маълумотлари орқали республикамиз Марказий банки 
мажбурий захира сиёсатининг асосий талабларини кўриб чиқамиз. 
2-жадвал 
 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг мажбурий захира талабномалари