Vazirligi toshkent farmatsevtika

[N⁺]=

(100-90,0) 0,1

= 10^-2, rN=2

100

99,0 ml 0,1 m ishqor eritmasi qo‘shilganda vodorod ionlari konsentratsiyasi

(100-99,0) 0,1

[N⁺]= = 10^-2, rN=3

100

100 ml titrlash uchun olingan 0,1 m NSl eritmasiga 100 ml 0,1 m NaOH eritmasi qo‘shilganda ekvivalent nuqtada faqat reaksiya natijasida xosil bo‘lgan NaSl bo‘ladi. NaSl gidrolizlanmagani uchun eritmaning ph- ko‘rsatkichi 7 ga teng bo‘ladi. NaOH eritmasi qo‘shish davom ettirilsa u holda ph- ko‘rsatkichi shu ishqor hisobiga o‘zgaradi.Masalan 0,1 m NaOH ning 1ml ortiqchasi

1.0,1

[ON^-]= = 10^-3, [N⁺] = 10^-11 rN =11 bo‘ladi

100

Agar NaOH eritmasidan 10 ml qo‘shilsa

10.0,1

[ON^-]= = 10^-2, [N⁺]=10^-12 rN =12 bo‘ladi

100

20⁰S temperaturada , xingidron elektrodining potensialini 0,708 V deb olsak,u holda xar bir titrlashni ^{elektrod potensiali =0}xin ^{+ 0,059N+ formula bilan hamda /V NaOH nisbati aniqlanadi.}

^{Misol tariqasida natriy karbonatni titrlashni ko‘rib chiqamiz. Na}2^SO3 ^{– kuchsiz kislota va kuchli asos} bilan hosil bo‘lgan tuzdir. Bu holda vodorod ionining konsentratsiyasini bosqich bilan titrlashni hisoblab

olgan holda aniqlanadi.

0,1 m natriy karbonatni 1 m xlorid kislota eritmasi bilan tirtlashda quyidagi reaksiya xosil bo‘ladi.

^Na2^SO3 ^{+ HClNaHCO}3^{+ NaCl NaHSO}3 ^{+ HClH}2^CO3<sup>+ NaCl

Bu erda 2 ta ekvivalent nuqtasi kuzatiladi. Birinchi nuqta NaHCO</sup>3^{, ikkinchi H}2^CO3 ^{hosil bo‘lishiga asoslangan. H}2^CO3 ^{birinchi bosqich uchun dissotsiatsiya konstantasi K}1 <sup>= 4,31. 10-7,

rK</sup>1 ^{= 6, ikkinchi bosqich uchun K}2 ^{5,61. 10-11,rK}2 ^=10.

Natriy korbonat boshlang‘ich eritmasining ph- ko‘rsatkichi quyidagi formula bilan aniqlanadi.

1 1

^{rN = 7 + ----------- •rK}2 ^{+ lg C tuz}

2 2

^{Titrlashning oralig‘ida eritmada NaHSO}3 ^{va Na}2^SO3 <sup>titrlanmagan qoldig‘i ishtirok etadi.

[SO</sup>3^{-2] rN = rK}2 <sup>+ lg ------------

[NSO</sup>3^-]

Birinchi ekvivalent nuqtasida eritmaning ph- ko‘rsatkichini

^rK1^{+ rK}2

rN= formulasi bilan aniqlanadi.

2

Ikkinchi ekvivalent nuqtasida esa
^[NSO3^{-] rN = rK} 1 <sup>+ lg ----------------

[N</sup> 2^SO3^]

^{Ikkinchi ekvivalent nuqtasi natriy korbonatni to‘liq N}2^SO3 ^{kislota va NaCl gacha titrlashga to‘g‘ri keladi.}

1 1

^{rN + ------ rK}1 ^{+ lg[N} 2^SO3^]

2 2

Ekvivalent nuqtadan keyin eritmaning ph- ko‘rsatkichi qo‘shilgan NSl eritmasining ortiqchasi bilan aniqlanadi. Titrlashning xar bir qismida indikatorli elektrod potensialining o‘zgarishi aniqlanadi (hisoblanadi). Natriy korbonat eritmasini NSl eritmasi bilan bosqichma-bosqich titrlanishi kordinatida egri chiziqlar bilan ifodalash mumkin. Potensiometrik titrlash kordinati differensial chizmalash ekvivalent nuqtalari aniq ko‘rsatilgan.

CHo‘ktirish va kompleks hosil qilish usuli.

Potensiometrik titrlash chizmasini bu usullar uchun ham tuzish mumkin. Kam dissotsialanadigan birikmalar xosil bo‘lishini xisobga olgan holda tekshirilayotgan ion konsentratsiyasini aniqlash mumkin.

Misol tariqasida kumush ionnini cho‘ktirish usuli bilan (AgCl) potensiometrik tirtlashni ko‘rib chiqishimiz mumkin.

Kumush indikator elektrod.

^AgNO3 ^{eritmasiga NaCl eritmasini qo‘shganda AgCl cho‘kmaga tushadi. CHo‘kmaga tushmay qolgan} Ag⁺ ionining konsentratsiyasiga eritmasiga qo‘shilgan NaCl eritmasining miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. Agar

^{100 ml 0,1 m AgNO}3 ^{eritmasiga 5ml 1m NaCl eritmasini qo‘shsak u holda Ag+ ionining} konsentratsiyasiga

agar 9 ml NaCl eritmasi qo‘shilsa

(10-5) .1,0

[Ag⁺]= = 0,05,

100
[10-9] .1,0

[Ag⁺]= = 0,01 va h.k.

100

(10ml Ag ionini 1,0 m NaCl eritmasi bilan to‘liq cho‘ktirish uchun sarflangan eritma miqdori) u holda elektrodlar potensiallari

^1<sup>=0,80 +0,059 lg 0,05= 0,80-0,075=0,725 V

</sup>2^{=0,80 +0,059 lg 0,01= 0,80-0,116=0,684 V bo‘ladi.}

Ekvivalent nuqtasiga yaqinlashganda Ag⁺ konsentratsiyasi AgCl eruvchanligiga asoslanib aniqlanadi va (EK) eruvchanlik ko‘rsatkichini aniqlash mumkin.

^EKAgCl ^{= 1,7 10-10 EK}AgCl^{=[Ag+] [Sl-]}

[Ag⁺]=[Cl^-]=

Ekvivalent nuqtasiga elektrod potensiali

^-10 = 1,3 mol/l

^x<sup>=0,80 + 0,059 lg

-10</sup> = 0,516 v ga teng bo‘ladi

^AgNO3 ^{eritmasi NSl eritmasi bilan potensiometrik titrlash egri chiziqli grafigidan ko‘rinib turibdiki} ekvivalent nuqtasi yaqinida potensialning keskin sakrashi kuzatiladi. Bu ko‘rsatkich hosil bo‘lgan cho‘kmaning eruvchanligiga bog‘liq bo‘ladi. CHo‘kmaning eruvchanligi va uning eruvchanlik ko‘rsatkichi qancha kichik bo‘lsa, ekvivalent nuqtasida potensialning sakrashi ko‘rsatkichi shuncha katta bo‘ladi.

Oksidlanish-qaytarilish usuli.

Oksidlanish - qaytarilish reaksiyalarida platinali indikator elektrodining potensiali oksidlangan va qaytarilgan hollarda konsentratsiyasi nisbatiga bog‘liq bo‘ladi. Buni temir (II) tuzini seziy (IV) standart eritmasi bilan titrlash misolida ko‘rish mumkin.

Fe⁺² + Se⁺⁴  Fe⁺³ + Se⁺³

Bunga asoslanib
Fe⁺³ + e^-  Fe⁺² Se⁺⁴ + e^-  Se⁺³

Titrlashning turli nuqtasida sistemalarning potensiali quyidagi tenglamadan aniqlanadi.

[Fe⁺³ ]

/Fe
^{ = 0}Fe<sup>+3

+2</sup> + 0,059 lg ---------------

[Fe⁺²]
[Ce⁺⁴]

^=0Ce^+4/Ce^{+3 + 0,059 lg -------------}

[Ce⁺³]

Ekvivalent nuqtasigacha xos bo‘lgan elektrod potensiali Fe⁺³ /Fe⁺² sistema uchun NERNS tenglamasidan topiladi, ekvivalent nuqtasidan keyin esa, Se⁺⁴/Se⁺³ sistemasi uchun topiladi.Ekvivalent nuqtada quyidagi muvozanat to‘g‘ri bo‘ladi.

Ekvivalent nuqtadagi potensial qiymatini topish uchun Fe va Ce sistemalarining potensiallari qo‘shiladi.

[G‘e⁺³] [Ce⁺⁴]

2 = ⁰

G‘e

+3

/G‘e

+2 _{+ }0_Se+4

/Se

⁺³ + 0059 lg ------------------------