Vazirligi toshkent farmatsevtika

MODDALARNI XROMATOGRAFIK QOG‘OZDA TAQSIMLANISH NAZARIYASI

Xromatografik qog‘oz o‘z g‘ovaklarida havodan shimilgan namlik xisobiga 22% gacha suv saqlaydi. Ana shu namlik qog‘ozda qo‘zg‘almas faza vazifasini o‘taydi.

Xromatografik jarayonni bajarish uchun zarur bo‘lgan qog‘oz o‘lchami qirqib olingach, uning bir tomoniga (start), qirg‘og‘idan 2-3 sm yuqorida nuqtalar belgilanib, tekshiriluvchi namuna eritmasi kapillyar naychalar yordamida shimdi-riladi, bunda shimilishdan hosil bo‘ladigan namlik diametri 0,5 sm dan oshmasligi kerak. Nuqta qurigach xromatografik lenta avvaldan qo‘zg‘aluvchi faza porlari bilan 20-30 daqiqa davomida to‘yintirilgan kolonkaga joylashtiriladi.

Xromatografik jarayon davomida nuqtaga shimdirilgan modda qo‘zg‘aluvchi fazaga o‘tadi va qog‘oz kapillyarlari bo‘ylab turli tezlikda harakatlanadi.

Bunda moddalar qog‘ozdagi saqlagan namlik (qo‘zg‘almas faza) va erituvchi (qo‘zg‘aluvchi faza) orasida qayta taqsimlanadi.

Moddalarni qog‘oz lentasi bo‘yicha taqsimlanishi Rf koeffitsenti bo‘yicha aniqlanadi ( Rf- qanday aniqlanadi). Rf qiymatiga qo‘zg‘almas va qo‘zg‘aluvchi fazalar hamda aniqlanuvchi moddalar xarakterlari, kameraning erituvchi sistema porlari bilan to‘yinganligi, eksperiment olib borish sharoitlari (harorat, bosim, namlik darajasi) ta’sir ko‘rsatadi.

Shuning uchun Rf qiymati nisbiy bo‘lib, moddalar sifatini aniqlashda yo‘naltiruvchi ahamiyatga

ega.

Qog‘oz xromatografiyasi variantlari bir tomonlama yuqoridan pastga, bir tomonlama pastdan

yuqoriga, ikki tomonlama xromatografik usulda, aylana (radial) xromatografik usulda, qog‘oz kolonkali xromatografiyasi hamda elektroforetik xromatografik taqsimlanish usullaridan iborat.