Vazirligi toshkent farmatsevtika

Ba’zibir guruhlar

rezonans signallari kimyoviy siljishlari o‘rni

^-SN3	 m.u.	^-SN2^-	 m.u.	-SN-	 m.u.
^SN2^-^SN3	0,9	^SN2^-^SN2	1,3		1,5
				C CH
^=SN-^SN3	1,7	^=SN-^SN2^-	1,9	C CH	2,1
^S6^N5^-SN3	2,1	^S6^N5^-^SN2^-	2,6	C6H 5 CH	2,9
				-
Î Î Ñ ÑÍ 3	2,1	^SOO-^SN2^-	4,2	Î ^Ñ^ÑÍ	3,7
^O^SN3	3,3	^SN2^-SOO-	2,2	OOS-SN-	4,3
^SN3^-SOON	2,3	ÑÍ 2 N	2,5	Ñ ÑÍ	2,4
				-SOON
^S-^SN3	3,1			S ÑÍ	3,5
^N-^SN3	2,2			N ÑÍ	2,9

^R-CH=CH2 <sup>4,6-5,5

R-NH</sup>2 <sup>1,0-5,0

C</sup>6^H5^{OH 4,0-12,0}

O

R C OH

/

S

10,0-13,0

Rezonans signalining yuzasi - ^/ aynan shu signalni hosil qilgan yadrolar soniga proporsional bo‘lib,

moddadagi yoki yot aralashma tarkibidagi protonlar sonini aniqlash uchun xizmat qiladi.

Turli moddalarning YAMR-spektrlari bir-biridan farq qilganligi uchun YAMR-spektroskopiya usuli yordamida dori moddasi chinligi, miqdori hamd atarkibidagi yot aralashmalar miqdorini aniqlash mumkin.

_{A } 100  Si / n<sub>i

</sub>(Si / n_i )

A – moddaning nisbiy mollardagi foiz miqdori B – moddaning nisbiy og‘irlikdagi foiz miqdori Si- rezonans signalning spektrdagi yuzasi

_{B } 100  SiMi / n<sub>i

</sub>(Si / n_i )

ⁿi^{- rezonans signalni hosil qilgan fragmentdagi yadrolar soni}

Mi– moddaning mol massasi

Dori moddasining mutloq miqdorini aniqlash uchun taxlil qilinayotgan moddaning va standart namunaning eritmalari tayyorlanib, taxlil qilinayotgan modda eritmasiga ichki standart vazifasini bajaruvchi moddaning aniq miqdori qo‘shilib, YAMR-spektri olinadi

Aniqlanuvchi moddaning mutloq og‘irlikdagi foiz miqdori quyidagi hisoblash formulasi orqali hisoblanadi.

_{V } S_a  M_a  n_st  m_{st 100;}

S_st  M_st  n_a  m_a

^Sa <sup>– taxlil qilinayotgan modda rezonans signallarining yuzasi

S</sup>st <sup>– standart namuna rezonans signallarining yuzasi

M</sup>a <sup>– taxlil qilinayotgan modda mol massasi

n</sup>st <sup>– standart namunadagi rezonans beruvchi yadrolar soni

n</sup>a<sup>- taxlil qilinayotgan moddadagi yadrolar soni

m</sup>st<sup>– standart namuna miqdori

m</sup>a^{– taxlil qilinayotgan modda miqdori}
Standart namuna sifatida ishlatiladigan moddalar va ularning rezonans signallari o‘rni

(-shkala)

1. 
   Malein kislotasi
   

HÑ COOH



2 SN= 6,60 m.u.

2. 
   Benzil benzoat
   

CH COOH

O
^-SN2^{- 5,3 m.u.}

C₆H ₅ C OCH₂ C₆H ₅

3. 
   Malon kislotasi
   

4. 
   Suksinimid
   

H₂C

COOH COOH

O

^SN2 ^{3,3 m.u.
2-SN}2^{- 2,77 m.u.}

5. 
   Atsetanilid
   

CH ₂ C

NH

CH ₂ C

O

O

^-SN3 ^{2,12 m.u.}

6. 
   Tret-butanol
   

C₆H₅ NH C

CH ₃

CH ₃
^3SN3 ^{1,30 m.u.}

H₃C

C OH CH ₃

7. 
   Geksametilsiklotrisiloksan
   

H ₃Ñ CH ₃

^6-SN3 ^{0,15 m.u.}

Si O

O

Si O

CH ₃

Si

CH

3

^{H 3C} CH ₃
YAMR-spektrometrik tahlilda ishlatiladigan spektrometrlar va ularning tuzilishi
YAMR-spektrometr quyidagi asosiy qismlardan iborat (1 rasm):

1. 
   Magnit maydonni sozlovchi (korreksiyalovchi) va barqaror qiluvchi (stabillashtiruvchi) tizimli magnit 2.Taxlil qilinuvchi namunani radiochastotali nurlantiruvchi elektromagnit generatsiya qurilmasi
   

3. Spektrni qayd qiluvchi qurilma

Moddaning YAMR-spektrini olish uchun tekshiriluvchi modda (25-30 mg) deyteriylangan erituvchi (CDCl3, D2O, CD3SOOD)da eritilib, shishadan yasalgan ampulaga solib, yuqori kuchlanishli magnit maydonga kiritiladi. Rezonans hodisasi amalga oshishi hisobiga spektrometrda energiyaning yutilish qayd etiladi.

1-rasm.YAMR-spektrometr




Rasm. Fenatsetinning PMR-spektri

TERMODESORBSION SIRT IONLASHUV SPEKTROSKOPIYA USULINI DORI VOSITALAR TAHLILIDA QO’LLASH.
So‘ngra 0,01 g (a.t) fenobarbital tortilib, 10 ml li o‘lchov kolbasida 95% etil spirti bilan eritildi. Tayyorlangan eritmaning hajmi belgisigacha 95% li etil spirti bilan etkazildi. SHu eritmadan fenobarbitalning 100 mkg/ml ishchi standart eritmasi tayyorlanib, mikroshprits yordamida 1 mkl miqdorda PII-N-S “Iskovich-1” apparatining bug‘latgich lentasidagi silindrik chuqurchaga solindi va fenobarbitalning termodesorbsion sirt ionlashuv spektrlari olindi. Bunda ~155±10 ⁰S va ~363±10 ⁰S fenobarbitalga xos chiziqli cho‘qqilar paydo bo‘lishi kuzatildi Olingan termodesorbsion spektrlarni kompyuterning ma’lumotlar bankiga etalon spektr sifatida yozib qo‘yildi.

Fenobarbitalning TDSI spektri

Tajribaning keyingi bosqichida ishlab chiqilgan TDSIS tahlil sharoitlari geksamidin uchun xususiyligi o‘rganildi. YUqorida keltirilgan sharoitlarda boshqa barbituratlarning sirt ionlashuv spektrlari haroratidan geksamidinning sirt ionlashuv spektrlari harorati farqlandi Natijalar jadval va rasmda keltirilgan.
Ishlab chiqilgan TDSIS tahlil sharoitlarining geksamidin uchun xususiyligini o‘rganish natijalari

shiriluvchi dori modda	Maksimal ionlashuv harorati, ^oS
Geksamidin	~205±10 ^0S va ~298±10 ^0S
Fenobarbital	~155±10 ^0S va ~363±10 ^0S
Barbital	~131±10 ^0S va ~351±10 ^0S

TDSIS usulida olingan spektral natijalari: geksamidin(1), barbital(2) va fenobarbital (3).
Moddalarning xaqiqiyligini aniqlash effektiv desorbsiya haroratlari bo‘yicha amalga oshirildi. Biologik suyuqliklardan ajratib olingan va xromatografik tozalanib metabolitlaridan ajratilgan modda spektrni kompyuterning ma’lumotlar bankidagi etalon spektr bilan taqqoslash yordamida bajariladi.


rasm Geksamidin va fenobarbitalning TDSI spektrlari: A – 1-toza geksamidin, 2-peshobdan ajratilgan geksamidin, 3-qondan ajratilgan geksamidin. V – 1- toza fenobarbital, 2-peshobdan ajratilgan fenobarbital, 3-qondan ajratilgan fenobarbital.
rasmda keltirilgan TDSI spektrlari asosida biologik ob’ekt tarkibidan ajratib olingan va yot moddalardan tozalangan namuna eritmasini TDSIS usulida tahlili amalga oshirilganda ishchi standart moddaning maksimal ionlashuv harorati bilan bir xil natija berishi kuzatildi.
Geksamidin va fenobarbitalni termodesorbsion sirt ionlashuv spektroskopiya usulida miqdoriy tahlilini o‘rganish
Geksamidin va fenobarbitalning TDSIS usulida miqdoriy tahlili aniq konsentratsiyali standart namuna eritmalari asosida tuzilgan kalibrlangan chizmasi asosida topildi.

Geksamidinning kalibrlangan chizmasini tuzish uchun tarkibida 50, 100, 150, 200, 250, 300 mkg/ml geksamidin ishchi standart namunasi saqlagan etil spirtli eritmalari 1 mkl mikroshprits yordamida PII-N- S “Iskovich-1” apparatining bug‘latkich lentasidagi silindrik chuqurchaga kiritilib, tahlillar yukorida keltirilgan sharoitlarda olib borildi va ularning o‘rtacha qiymatlari (geksamidin ~205±10⁰S dagi cho‘qqilar balandligi (tok kuchi qiymati Ix10^-12A) hisobiga) hisoblab topildi va kalibrlangan chizmasi chizib olinadi. Tahlil natijalar jadval va - rasmda keltirilgan.

Ishlab chiqilgan TDSIS sharoitlarining chiziqliligini o‘rganish natijalari (geksamidin