Pyesada aks ettirilgan hayotiy voqelik shu qadar serqatlam va murakkabki, yaxshilik qayerda-
yu, yomonlik qayerda, kim haq-u kim nohaq ekanini anglash qiyin.
1970-yillarda Miller «01amning yaratilishi» (1972), «Amerika soati» (1976) kabi pyesalar
yaratadi.
SAHNA SAN'ATI
AQSH teatr hayoti ko'pgina mamlakatlar teatr hayotidan farqlanib turadi. Bu mamlakatda
davlat teatri yo'q. Teatr deganda bu yerda Brodvey teatrlari ko'zda tutiladi. «Brodvey teatri»
Brodvey mavzeiga joylashgan teatrlarnigina anglatmaydi, ayni chog'da u ma'lum teatr turini,
ya'ni tijorat teatrlari turini ham anglatuvchi tushunchadir. Brodvey tijorat teatrlari doimiy
truppa, repertuarga ega bo'lmagan, butkul moliya-tijorat maqsadiga qaratilgan teatr-lardir. Bu
teatr binolarini ijaraga olgan truppalar biror spektaklni yaratadi faoliyati kasodga uchragach,
spektaklning ham, truppaning ham umri tugaydi.
Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrda brodvey spektakli o'ta serhasham tomosha tusini
oldi. Urushdan awalgi yillarda har bir spektaklga 30—40 ming dollar sarflangani holda
endilikda drama spektakliga 100 ming, myuziklga 500 ming dollarga qadar sarfla-nadigan
bo'ldi.
Elia Kazan
(1909—2003) AQSH teatrining yirik rejissyor va teatr arboblaridan bin bo'lib,
o'z faoliyatini 1932-yilda «Grup» teatrida boshlagan. 1941-yilgacha, ya'ni teatr yopilgunga
qadar shu yerda ishlab, Kazan amerika teatri hayotida sezilarli o'rin tutdi va so'ng Brodvey
teatrlaridan birida Millerning «Gumashtaning o'limi» (1949) asarini qo'ygach, yirik
rejissorlardan biri sifatida tan olinadi. «Gumashtaning o'limb hayotiy haqiqat va timsoliy ifoda
omillari mohirona uyg'unlashtirilgan spektakl edi.
Kazan Uilyamsning qator asarlarini sahnalashtirish bilan bu dramaturg pyesalarining eng
yaxshi talqinchisi- sifatida e'tirof eti-ladi. Uning talqinida Uilyamsning «Orzu tramvayi» (1947),
«Qizi-gan torn ustidagi mushuk» (1955), «Yoshlikning xushnavo qo'shig'i» (1958) asarlari katta
muvaffaqiyat qozondi.
1964-yili Linkoln san'at markazi tomonidan doimiy ish-lovchi «repertuarli teatr* tashkil
etilarkan, Kazan shu teatrning badiiy rahbari etib belgilanadi. Linkoln san'at markazi Rok-
fellerlar fondi hisobiga tashkil topgan: «Metropoliten opera*, «Vivian Bomont nomli drama
teatri*, «Forum» kamer teatri, konsert zali kutubxonasi, muzey, teatr maktabi — bularning bar-
chasi shu san'at markazi ixtiyoriga berilgan edi. Bular Linkoln san'at markazining shu paytga
qadar Amerika ega bo'lmagan davlat teatri o'rnini bo-suvchi chinakam san'at qasriga aylan-
ishini taqozo etardi.
Teatr 26 nafar kishidan iborat truppa sifatida 1964-yili yanvar oyida Millerning Kazan
talqinidagi «Gunohga botib* pyesasi bilan o'z pardasini ochadi. So'ng rejissor Garold Klerman
Millerning «Vishi voqeasi* pyesasini qo'yadi, teatr repertuariga yana O'Nil asarlari kiritiladi.
Lekin bu moliyaviy naf ko'rish payiga tushgan markaz xo'jayinlariga yoqmay qoladi. Rejissorlar
qat'iyat ko'rsatib, Byuxnerning «Dantonning o'limi*, Brextning «Galileyning hayoti* kabi
asarlarini sahnaga qo'yadilar. Biroq tijoratchi rahbarlarning moliyaviy siquvlari oqibatida awal
Kazan, so'ng boshqa rejissorlar markazni tark etadilar va teatr truppasi 1970-yillarning birinchi
yarmida tarqalib ketadi.
Linkoln san'at markazi teatri yopilgan bo'lsa-da, lekin doimiy ishlovchi teatr barpo etish
uchun kurash to'xtamaydi. 50-yillardan e'tiboran Brodvey tijorat teatrlariga zid tarzda yangi
ijodiy jamoalar tashkil topa boshladiki, ular «нобродвей* teatrlari nomi bilan ma'lum. Imkon
Do'stlaringiz bilan baham: |