Вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Интернет веб-сайтлари 
 
1.
http://www.cer.uz 
– Социальная зашита населения.
Ўзбекистон 
Республикасининг 
―Иқтисодий 
тадқиқотлар 
маркази‖ 
нинг 
―Экономическое обозрение‖ журналининг электрон манзили. Турли хил 
социология мавзудаги материалларни олишга имкон беради. 
2.
 
http://www.economyfaculty.uz 
– 
―Меҳнат 
иқтисодиѐти 
ва 
социяологияси‖ кафедраси сайти мавжуд бўлган веб-сайт
 
 
3.
http://economics.com.ua 
– меҳнат иқтисодиѐтига тааллуқли бўлган 
маълумотлар веб-сайти 
4.
http://www.bearingpoint.uz
 
– 
―Ўзбекистон 
иқтисодиѐти‖ 
қўлланмасинингг веб-сайти 
5.
http://rea.ru – 
Россия иқтисодиѐт академиясининг веб-сайти 

---

98 
VIII 
Мавзу
. ИШ ҲАҚИ ТИЗИМИ 
Режа: 
8.1. Иш ҳақининг моҳияти ва шаклланиши 
8.2. Иш ҳақининг функциялари ва уни ташкил этиш тамойиллари 
8.3. Тариф тизимининг моҳияти ва элементлари 
8.4. Иш ҳақи турларини тавсифлаш 
8.5. Асосий ва қўшимча иш ҳақи 
8.6. Меҳнатга ҳақ тўлашнинг оддий тизими 
 
8.1. Иш ҳақининг моҳияти ва шаклланиши 
 
Иш ҳақи ѐлланма ходим даромадининг элементи, унга тегишли ишчи 
кучига бўлган мулкчилик ҳуқуқини иқтисодий жиҳатдан рўѐбга чиқариш 
шаклидир
. 
Шу билан бирга иш берувчи учун ѐлланма ходимлар меҳнатига 
тўланадиган ҳақ ишлаб чиқариш харажатларининг элементларидан бири 
ҳисобланади. Иш берувчи меҳнат ресурсларидан ишлаб чиқариш омилларидан 
бири сифатида фойдаланиш учун уни харид қилади. 
Бозор иқтисодиѐти шароитида иш ҳақи ҳажмига бир қатор бозор ва 
бозордан ташқари омиллар таъсир кўрсатади. Бунинг натижасида меҳнатга ҳақ 
тўлашга муайян даражаси вужудга келади. Бу омилларни ва уларнинг иш 
ҳақига таъсир кўрсатиш хусусиятини кўриб чиқишдан олдин ходимнинг иш 
ҳақидаги элементларни аниқ белгилаб чиқиш, қандай элементлар бозор 
коньюктураси таъсирига кўпроқ ѐки озроқ даражада дуч келишини аниқлаб 
олиш зарур. 
Бозорга ўтилиши муносабати билан меҳнатга ҳақ тўлаш соҳасида янги 
муносабатлар пайдо бўлади, меҳнат ресурслар бозори бўлган 
меҳнат бозори
шаклланади. Унинг 
субъектлари
сифатида қуйидагилар майдонга чиқади: 
иш 
берувчи
(якка тартибдаги тадбиркор, тадбиркорлар бирлашмаси) - у муайян 
сифат хоссаларига эга бўлган маълум миқдордаги меҳнат ресурсига талаб 
билдиради; 
ѐлланма ходимлар
- улар меҳнат ресурсининг эгалари бўлиб, 
уларнинг миқдори ва касб-малака хусусиятлари меҳнат бозоридаги таклифни 
вужудга келтиради. 
Меҳнат бозоридаги кесишув объекти сифатида муайян шароитда маълум 
вақт мобайнида муайян сифатга эга бўлган меҳнат ресурси бирлигидан 
фойдаланиш ҳуқуқи вужудга келади.