|
Iqtisodiy axborot — axborotning eng muhim turlaridan biri hisoblanadi. Iqtisodiy axborot ishlab chikarish jarayonlari, moddiy resurslar, bozorlar, bank va moliya muassasalari faoliyati bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog’liqdir.
Jamiyat rivojlanishi tarixida bir necha axborot inqiloblari ro‘y berdi — axborotni qayta ishlash sohasida tub o‘zgarishlar ro‘y bergani tufayli ijtimoiy munosabatlarda o‘zgarishlar yuzaga keldi. Bunday o‘zgarishlar oqibati sifatida insoniyat jamiyati yangi sifatga ega bo‘ladi. Qo‘yilgan maqsad, ma’lumotlar va axborotlaro‘rtasidagi aloqalar quyidagi 3.1-rasmda keltirilgan.
So’nggi axborot inqilobi yangi soha — yangi bo’limlami ishlab chiqish uchun texnologiyalar, uslublar, texnik vositalami ishlab chiqarish bilan bog‘liq axborot sanoatini oldingi qatorga ilgari surmoqda. Axborot- kommunikatsiya texnologiyalari, ayniqsa, telekommunikatsiyalarning barcha turlari axborot sanoatini eng muhim tashkil qiluvchilaridir.
90
3 - bob. Milliy iqtisodiyotdagi axborot jarayonlari
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari kompyuter texnikasi va aloqa vositalari sohasidagi yutuqlarga tayanadi.
3.1 - rasm. Qo'yilgan maqsad, ma’lumotlar va axborotlar o'rtasidagi aloqlar.
Sanoat ishlab chiqarishi, ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy hayotning murakkablashuvi, inson faoliyatining barcha sohalaridagi jarayonlar dinamikasining o‘zgarishi, bir tomondan, bilimlarga ehtiyojning o‘sishiga, boshqa tomondan mazkur ehtiyojlarni qondirishning yangi vosita va usullarini yaratishga olib keldi.
Kompyuter texnikasi va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining gurkirab rivojlanishi turli xil axborotdan foydalanishga qaratilgan va axborot jamiyati nomini oigan jamiyatning rivojlanishiga turtki bo‘lib xizmat qildi.
Axborotlashgan jamiyat haqida olimlar turlicha fikrdalar. Yapon olimlarining hisoblashicha, axborotlashgan jamiyatda kompyuterlashtirish jarayoni odamlarga ishonchli axborot manbaidan foydalanish, ishlab chiqarish va ijtimoiy sohalarda axborotni qayta ishlashni avtomatlashtirishning yuqori darajasini ta’minlashga imkon beradi. Jamiyatni rivojlantirishda harakatlantiruvchi kuch moddiy mahsulot emas, balki axborot ishlab chiqarish bo‘lmog‘i lozim. Moddiy mahsulot esa axborot jihatidan ancha serchiqin bo‘ladiki, bu uying qiymatida innovatsiya, dizayn va marketingning ulushi oshishini anglatadi. Axborotlashagan jamiyatda nafaqat ishlab chiqarish, balki butun turmush tarzi, qadriyatlar tizimi ham o‘zgaradi, moddiy boyliklarga nisbatan madaniy dam olish sifatida qarashning ahamiyati ortadi. Tovarlarni ishlab chiqarish va iste’mol etishga barcha harakatlar yo'naltirilgan sanoat jamiyatiga nisbatan qiyoslanganda axborot jamiyatida intellekt, bilimlar ishlab chiqariladi va iste’mol etiladiki, bu ham aqliy mehnat ulushining oshishiga olib keladi. Insondan ijodiyotga qobiliyat talab etiladi, bilimlarga ehtiyoj oshadi.
Axborot resurslarini ishlab chiqarish va qo‘llash mahsuloti sifatida eng avvalo, predmetli mazmuni ajralib turadi. U judayam xilma-xil bo‘lib, xizmat ko‘rsatayotgan kishilik faoliyati turlari bo‘yicha quyidagilarga
§3.1. Axborot: asosiy tushuncha va ta’riflar
91
bo‘linadi: ilmiy, texnik, ishlab chiqarish, boshqaruv, iqtisodiy, ijtimoiy, huquqiy va h. k. Axborotlarning har bir turi o'zining ishlab chiqarish texnologiyasiga, mazmuniy boyligiga, jismoniy yetkazib beruvchidagi taqdim etish va aks ettirish shakllariga, dalillar, hodisalar, jarayonlami aks ettirishning aniqligi, ishonchliligi, jadalligi talablariga ega.
Mazkur yo'nalishda quyidagilar muhim sanaladi:
axborot - bu har qanday ma’lumot emas, balki u mavjud noaniqliklami kamaytiruvchi yangi bir ma’lumotdir;
axborot uni yaratuvchidan tashqarida mavjud bo‘ladi, u o‘z yaratuvchisidan uzoqlashgan, inson tafakkurida aks etgan bilimdir;
axborot xabarga aylandi, chunki u belgilar ko‘rinishida ma'lum bir tilda ifodalangan;
xabar moddiy tashuvchiga yozib qo‘yilishi mumkin(xabar axborotni uzatish shaklidir);
xabar uning muallifi ishtirokisiz aks ettirilishi mumkin;
u jamoat kommunikatsiyasi kanallari orqali uzatiladi;
Axborot tashkilot uchun quyidagi imkoniyatlarni beradi:
tashkilotning strategik, taktik va tezkor maqsad hamda vazifalarini belgilash;
tashkilotning, bo'linmalarning joriy holatini, ulardagi jarayonlami nazorat qilish;
asosli va o‘z vaqtidagi qarorlami qabul qilish;
maqsadga erishishda bo'linmalar ishini muvofiqlashtirish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
