Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Mantiqiy qo‘shish operatori
Mantiqiy qo‘shish operatori ham ikkita ifoda orqali hisoblanadi. Agarda ulardan birortasi rost bo‘lsa mantiqiy qo‘shish operatori true qiymat qaytaradi. Agarda sizda naqd pul YOKI plastik kartochka bo‘lsa, siz schotni to‘lay olasiz. Bu holda ikkita shartning birdaniga bajarilishi: bir

§ 11.5. C++ dasturlash tilida funksiyalar

¹ 341

vaqtda naqd pulga va plastik kartochkaga ham ega bo‘lishingiz shart emas. Sizga ulardan birining bajarilishi etarli. Bu operatorga oid yana bir misolni qaraymiz. Masalan,
if (x==5| |y==5)
ifodasi yoki x o‘zgaruvchi qiymati, yoki y o‘zgaruvchi qiymati, yoki ikkala o'zgaruvchining qiymati ham 5 ga teng bo'lsa rost qiymat qaytaradi.
Mantiqiy inkor operatori
Mantiqiy inkor operatori tekshirilayotgan ifoda yolg‘on bo'lsa true qiymat qaytaradi. Agarda tekshirilayotgan ifoda rost bo‘lsa inkor operatori false qiymat qaytaradi. Masalan,
if(!(x==5))
ifodasining qiymati, agarda x o‘zgaruvchisi 5 ga teng bo‘lmasa true qiymat qaytaradi. Bu ifodani boshqacha ham yozish mumkin:
if('(x=5))

§ 11,5. C++ DASTURLASH TILIDA FUNKSIYALAR
Funksiya bu ma’nosiga ko‘ra dasturosti bo‘lib, u ma’lumotlarni o‘zgartirishi va biror bir qiymat qaytarishi mumkin. S++ da har bir dastur hech bo‘lmaganda bitta main() funksiyasiga ega bo‘ladi. main() funksiyasi dastur ishga tushirilishi bilan operatsion tizim tomonidan avtomatik chaqiriladi. Boshqa funksiyalar esa u tomonidan chaqirilishi mumkin.
Har bir funksiya o‘zining nomiga egadir. Qachonki, dasturda bu nom uchrasa boshqaruv shu funksiya tanasiga o‘tadi. Bu jarayon funksiyaning chaqirilishi (yoki funksiyaga murojaat qilish) deb aytiladi. Funksiya ishini tugatgandan so‘ng dastur o‘z ishini funksiya chaqirilgan qatoming keyingisidan boshlab davom ettiradi. Dastur bajarilishining bunday chizmasi 11.14.- rasmda ko‘rsatilgan.





11.14.-rasm. Funksiyaning chaqirilishi tartibi.

342

11 - bob. Dasturlash asoslari

Qaytariladigan qiymatlar, parametrlar va argumentlar
Funksiya biror bir qiymat qaytarishi mumkin. Funksiyaga murojaat qilingandan so‘ng u qandaydir amallami bajaradi, keyin esa u o‘z ishining natijasi sifatida biror bir qiymat qaytaradi. Bu qaytariladigan qiymat deb ataladi va bu qiymatning turi oldindan e’lon qilinishi lozim. Quyidagi yozuvda myFunction funksiyasi butun sonli qiymat qaytaradi.
int myFunction()
Funksiyaga ham o‘z navbatida biror bir qiymat uzatish mumkin. Uzatiladigan qiymatlar funksiyaning parametrlari deb aytiladi.
int myFunction (int Par, float ParFloat) ;
Bu funksiya nafaqat butun son qaytaradi, balki parametr sifatida butun va haqiqiy sonli qiymatlami qabul qiladi.
Parametrda funksiya chaqirilganda unga uzatiladigan qiymat turi aniqlanishi lozim. Funksiyaga uzatiladigan haqiqiy qiymatlar argumentlar deb aytiladi.
int theValueReturned=myFunction(5,6,7);
Bu erda theValueReturned nomli butun sonli o’zgaruvchiga argument sifatida 5,6 va 7 qiymatlar berilgan myFunction funksiyasining qaytaradigan qiymati o‘zlashtirilayapti. Argument turlari e’lon qilingan parametr turlari bilan mos kelishi lozim.