Вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

 
3. Корхонанинг молиявий механизми. 
 
Корхонада молиявий механизм бошқарувчи тизим ва корхона хўжалик 
фаолиятидан иборат бўлади. 
Бошқарувчи тизим ўз таркибига қуйидаги қатор булимларини олади: 
техника, коммерция, ишлаб чиқариш, молия, бухгалтерия ҳисоби ва бошқа 
булимлар. 
Корхонанинг хўжалик фаолияти қуйидаги ишлаб чиқариш бўлимлари 
элементларидан иборат: 
- ишлаб чиқаришни техник жихозлаш (техника ва технология); 
- ишлаб чиқаришни ташкил қилиш;
-
меҳнат ни ташкил қилиш; 
-
корхонанинг ташкил иқтисодий алокаларни ташкил қилиш; 
-
меҳнат жамоасининг ижтимоий шароитини ташкил қилиш; 
-
табиат ресурсларидан фойдаланишни ташкил қилиш;
Тадбиркор корхонанинг молиявий механизми бу корхонани молиявий 
муносабатларини бошқариш бўлиб, бу бошқариш молиявий ричаг ва усуллар 
орқали амалга оширилади. 
Молия механизмини элементлари куйдагилардан иборатдир, молиявий 
бошқариш объекти сифатидаги молиявий муносабат, молиявий ричаглар, 
молиявий усуллар, молиявий бошқаришни қонунй асослари ва ахборот-услубий 
манбалар. 
Молиявий муносабатлар – бу инвестициялаштириш кредитлаштириш, 
солиққа тортиш, молиявий ричаглар тизими, суғурталаш ва бошқалардир. 

---

8 
Молиявий ричаглар – бу молиявий кўрсаткичлар тизими бўлиб бунинг 
ѐрдамида бошқарувчи тизим корхонанинг хўжалик фаолиятига таъсир 
ўтказади. Булар: фойда, даромад, молиявий жазолар, баҳо, дивидендлар, иш 
хақи, солиқлар ва бошқалардир. 
Молиявий усуллар – бу молиявий ҳисоб, молиявий таҳлил, молиявий 
режалаштириш, молиявий назоратдан иборатдир. 
Хар бир тадбиркорлик корхонасининг Хўжалик фаолиятидаги асосий 
мақсад маҳсулот ишлаб чиқариш (ишлаб чиқариш, хизматлар кўрсатиш) 
натижасида фойда олишдан иборатдир. 
Корхонанинг хўжалик фаолияти эса уч боскичдан иборатдир, таъминот, 
ишлаб чиқариш ва сотиш. 
Бу жараѐнларда бухгалтерия ҳисоби қуйидаги ахборот манбаларига эга 
бўлади: товар – материал, қийматликларни йиғин (заготовка); йиғилган товар-
моддий қийматликларни омборларга тахлаш; сотиш учун товар (иш 
хизматлари) ишлаб чиқариш; тайѐр маҳсулотни тахлаш, сақлаш, маҳсулотни 
сотиш.
Корхонада бошқариш функцияси қуйидагиларни ўз ичига олади: 
бошқариш учун ахборот манбаларини туплпш, уни таҳлил қилиш ва ва қарор 
қабул қилиш, ўз навбатида, қарор кабул қилиш қуйидагиларни ўз ичига олади: 
прогнозлаш (режалаштириш) регламентлаш (оператив бошқариш) ва назорат 
(тафтиш ва аудит).