Вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

 
4.Маҳсулот сотишдан тушган тушумни тақсимлаш тартиби
Корхона 
фойдасининг 
туғри 
тақсимланиши 
ва 
ишлатилиши 
тадбиркорлар 
эхтиѐжини 
кондирувчи 
ва 
Ўзбекистон 
Республикаси 
даромадлари шаклланиши таъминловчи муҳим жараѐн ҳисобланади. 
Фойдани тақсимлаш механизми шундай тузилиши керакки, бу механизм 
орқали ишлаб чиқариш самарадорлигига эришиш ҳамда янги хўжалик 
шаклларини ривожланишини кўпайтириши керак.
Иқтисодиѐтнинг турли боскичларида жамият ишлаб чиқаришининг 
объектив шарт-шароитларида боғлик ҳолда фойдани тақсимлаш тизими ўзгариб 
ва мукаммаллашиб боради. 
Хусусийлаштириш ва акционерлаштиришнинг ривожланиши билан 
корхона ўзига тегишли бўлган, яъни мажбурий тўловлар, солиқ суммалари ва 
бошқа қонунга мувофиқ йўналишлардан ташқари маблағларни ўз имкониятига, 
хохишига караб сарфлаши мумкин. 
Иқтисодий асосланган фойдани тақсимлаш тизими давлат олдидаги 
молиявий мажбуриятларни бажаришни кафолатлаши ҳамда корхонанинг ишлаб 
чиқариш, моддий ҳамда ижтимоий эхтиѐжларини максимал даражада 
кондириш керак.
Ўзбекистон худудида фаолият кўрсатаѐтган корхоналарнинг фаолиятига 
иштирок этишдан олинадиган даромадлар; корхонанинг ўзига тегишли бўлган 
акциялардан олинадиган фоиз ва дивидендлар ҳамда Ўзбекистон Республикаси 
давлат қимматли коғозларидан даромадлар, ўз-ўзини бошқариш органлари; 
ижара ҳамда бошқа мулкдан фойдаланишдан олинадиган даромадлар. 
Сунгра ялпи фойда қуйидаги суммаларга камаяди: 2000 дан ортикрок 
киши сиғадиган стадионларда ва очик майдонларда ўтказиладиган концерт 
ҳамда байрамлар ҳисобига; казино ишлари, видеосалонлар ва бошқа уйин 
автоматларини ишлатиш ҳисобига; диллерлик операцияларига ва бошқа 
шартномалар ҳисобига солиқ имтиѐзлари белгиланган сумма ялпи фойдадан 
чегириб ташланади. 
Солиқ имтиѐзлари белгиланган фойда суммаси ялпи фойдадан чегириб 
ташланади. Мавжуд солиқ имтиѐзлари тадбиркорликни ривожлантириш, 

---

54 
инвестиция 
фаолиятини 
кенгайтириш, 
корхона 
илмий-техникавий 
потепциалини ошириш, хизматчиларнинг ижтимоий эхтиѐжларини таъминлаш 
ва бошқача сарфланади. 
Юқорида кўрсатилган туғриланишларидан сунг қоладиган сумма 
солиққа тортиладиган суммани ташкил килади. Белгиланган фойда солиғини 
тўлагандан сунг қоладиган сумма, корхонанинг соф фойдаси қолади.