Вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий

УЭ уланишга эга кучайтиргич каскадини элементларини параметрларни хисоблаш.

6. 
   расм. УЭ уланишга эга кучайтиргич каскади схемаси
   

1. 
   Каскаднинг қаршиликларини хисоблаш. Сокинлик режимида ток бўлувчини аниқлаш
   

𝐼_бўл = 10 ∙ 𝐼_бп = 10 ∙ 75 мкА = 750 мкА

Сокинлик режимини берувчи қаршиликлар йиғиндисин аниқлаш

𝑅1 + 𝑅2 = ^𝐸к
𝐼бўл
10 В
⁼ 750 мкА

= 7 500 Ом = 7,5кОм

R_э қаршилигдаги кучланишни аниқлаш

𝑈_𝑅э ≈ 0,2 ∙ Е_к = 0,2 ∙ 10 В = 2В

Қаршилик элементларини қийматини аниқлаш (Е24 қаршилик номиналлари қатори бўйича).

𝑅 = ^𝑈𝑅э = ^2В

= 142,9 Ом

^{э 𝐼}кп
14 мА

Е24 қаршиликлар қийматлари қаторига мос равишда қуйидагиларни оламиз:

𝑅_э = 330 Ом

𝑅2 = ^{𝑈бэп + 𝑈𝑅э} = ^{641 мВ + 2 В} = 3,52 кОм

^𝐼бўл
750 мкА

𝑅2 = 3,5 кОм

𝑅1 = ⁽𝑅1 + 𝑅2⁾ − 𝑅2 = ^𝐸к
𝐼бўл

− 𝑅2 = 7,5кОм − 3,5 кОм = 4кОм

Е24 қаршиликлар қийматлари қаторига мос равишда:

𝑅1 = 4 кОм

2. 
   Каскаднинг сиғимли элементларини хисоблаш
   

Ўзгарувчи ток бўйича R_э қаршилик шунтловчи конденсатор сиғимини аниқлаш.

10⁷ 10⁷

𝐻
^{Сэ =} 4𝜋𝑓 𝑅э ⁼ 4 ∙ 3,14 ∙ 300 Гц ∙ 330 Ом ^{= 8,03 мкФ}

Е24 қийматлари қаторига мос равишда С_э =8 мкФ ни оламиз. Ажратувчи конденсаторлар сиғимини аниқлаш

С = С
= 10⁷/4𝜋𝑓н ^R = ¹⁰7
= 3 мкФ

р1 р2
в х_Т
4∙3,14∙300 Гц∙880 Ом

Е24 қийматлари қаторига мос равишда С_р1 = С_р2 = 3 мкФ деб оламиз.

3. 
   Аниқланган элемент параметрларини қўллаб, умумий эмиттер схемаси бўйича бажарилган BC549BP биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини схемасини чизамиз.
   

R1 қаршилигини 2·R1=8 кОм га тенг номинал қаршилиги билан алмаштирамиз, Е24 қаршиликлар қийматлари қаторига мос равишда 2·R1=8 кОм деб оламиз.
R1 ўзгарувчи резистор қаршилигини ўзгартириб, сокинлик режимига эришамиз (𝐼_бп, U_бэп) ва U_кир = 0 ўрнатамиз (кириш сигнали мавжуд бўлмаган шарти).

6. 
   расм. Сокинлик режимида умумий эмиттер схемаси бўйича йиғилган BC549BP биполяр транзисторли кучайтиргич каскади схемаси
   

Сокинлик режимда 𝐼_бп = 51 мкАва U_бэп= 672 мВ. Берилган қийматига яқин қийматларига эга бўламиз.

R1=3,48 кОм ўрнатилган қиймат.

2. Кучайтиргич каскадини параметрларини аниқлаш.

УЭ схемаси асосида йиғилган BC549BP биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини кириш қаршилигини ўлчаймиз. Бунинг учун киришга 10 мВ, f_ўр=30 кГц сигнал берамиз ва U_кирва U_чиқ кучланишларини қийматларини оламиз (4-схема). Бунда вольтметрларни ўзгарувчи кучланишларни ўлчаш режими (АС) га ўтказиб оламиз.

6. 
   расм. Салт юриш режимида умумий эмиттер бўйича йиғилган BC549BP биполяр транзисторли кучайтиргич каскади семаси
   

Кучайтиргич каскадини кириш кучланиши:U_кир=0,456 мВ Кучайтиргич каскадини чиқиш кучланиши:U_чиқ=0,132 мВ Кучайтиргич каскадини кириш қаршилигини аниқлаймиз.

Бунинг учун схемани кириш занжирига (12-расм) кетма-кет равишда ўзгарувчи резистор қўшамиз ва каскаднинг кириш зажирига ўрнатилган вольтметрда U=U_кир/2 ҳосил бўлгунича резисторни қаршилигини ўзгартирамиз (12-расм).

12-расм. Кириш қаршилигини ўлчаш схемаси

Ўзгарувчи қаршликнинг олинган қиймати кучайтиргичнинг кириш қаршилигига тенг: R_кир=230 Ом

Кучайтиргич каскадини чиқиш қаршилигини аниқлаймиз

Бунинг учун схемани чиқиш занжирига (13-расм) кетма-кет ўзгарувчи резистор улаймиз ва каскаднинг чиқиш зажирига ўрнатилган вольтметр ёрдамида U = U_чиқ/2 қийматини кўрсатгунича резисторни қаршилигини ўзгартирамиз (13-расм).



13-расм. Чиқиш қаршилигини ўлчаш схемаси

Ўзгарувчи қаршликнинг олинган қиймати кучайтигичнинг чиқиш қаршилиги тенг: R_чиқ=340 Ом.

Мослаштириш режимида каскаднинг кириш ва чиқиш занжирида жойлаштирилган вольтметр ва амперметрлар (13-расм) кўрсатгичлари бўйича каскаднинг кучайтириш коэффициентини аниқлаймиз:
– кучланиш бўйича кучайтириш коэффициенти:

_{К =} 𝑈_{чик =} 0,468 м В

= 33,42

^{𝑈 𝑈}кир
0,014мВ

– ток бўйича кучайтириш коэффициенти:

К = ^𝐼чиқ = ^{0,038 nА} = 9,04

^{𝑖 𝐼}кир
0,0042 n

–қувват бўйича кучайтириш коэффициенти
К_р = К_𝑢 ∙ К_𝑖 = 33,42*9,04 = 302,1168

УЭ схемаси билан BC549BP биполяр транзисторида йиғилган кучайтиргич каскадини амплитуд-частот характеристикаси графигини тузамиз

14–расм.УЭ ли кучайтиргич каскадини амплитуда-частота характеристикасини ўлчаш

15 –расм.УЭ ли кучайтиргич каскадини амплитуда-частота характеристикаси График асосида кучланиш бўйича кучайтириш коэффициентини

максимал қиймати 𝐾_{𝑈𝑚𝑎𝑥} ва ўтказиш йўлаги Δf ни аниқлаймиз.
𝐾_{𝑈𝑚𝑎𝑥} = -11,251 дБ – кучланиш бўйича кучайтириш коэффициентини максимал қиймати.
𝐾_𝑈гр = 0,707 ∙ 𝐾_{𝑈𝑚𝑎𝑥} = 0,707 ∙ (-11,251) = -7,954дБ – кучланиш бўйича кучайтириш коэффициентини чегаравий қиймати

Ўтказиш йўлаги:

Δf = fю – fп = 23,878 МГц – 309 Гц = 23,569 МГц

ХУЛОСА

Мен кучайтиргич каскадларини ҳисоблаш усули билан умумий эмиттер схемаси бўйича йиғилган BC549BP биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини техник характеристикаларини ўлчаш ва ҳисоблаш бўйича ўз билимларимни мустаҳкамладим.

Мустақил ишини бажариш давомида BC549BP биполяр транзисторнинг кириш ва чиқиш характеристикалари олинди ва тузилган графикдан транзисторнинг h – параметрлари ҳисобланди (h_11э=660 Ом, h_12э=10,7·10^-3, h_21э=184, h_22э=17·10^-4 См). Бундан ташқари УЭ уланишга эга кучайтиргич каскади элементларининг параметрларини ҳисобладим. Аниқланган элемент параметрларини қўллаб, умумий эмиттер схемаси бўйича бажарилган BC549BP биполяр транзисторли кучайтиргич каскадини схемасини чиздим. УЭ схемасида йиғилган BC549BP биполяр транзисторли кучайтириш каскадини кириш ва чиқиш қаршиликларини ўлчаб, К_𝑈 = 33,42 , ток бўйича
К_𝑖 = 9,04ва қувват бўйича К_р = 302,1168кучайтириш коэффициентлари
олинди.
УЭ схемаси бўйича BC549BP биполяр транзисторида йиғилган кучайтиргич каскадини амплитуд-частот характеристикасини тузиб, график усулда кучланиш бўйича кучайтириш коэффициентини максимал қиймати
𝐾_{𝑈𝑚𝑎𝑥} ни ва ўтказиш йўлагини Δf ни аниқладим.