Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot



Download 4,66 Mb.
bet204/225
Sana13.06.2022
Hajmi4,66 Mb.
#661361
1   ...   200   201   202   203   204   205   206   207   ...   225
Bog'liq
Mikroiqtisodiyot oquv qolanma 2017 8db24

Keys stadi hayot qiymati qancha?


Tasavvur qiling, siz xalq deputatlari mahalliy kengashga a’zo sifatida saylandingiz. Shahar injeneri yoningizga shunday bir taklif bilan keldi: shahar 10 000 so`m sarflab, hozirda faqat STOP belgisi qo`yilgan markaziy ko`chadagi chorrahada svetofor o`rnatishi va uni keyinchalik boshqarishi mumkin. Svetoforning ustun jihati - harakat havfsizligi oshiriladi. Injenerni ilgarigi shunga o`xshash chorrahalardagi loyihalar tahlili asosidagi bahosiga ko`ra svetofor faoliya muddati davomida o`lim bilan tugaydigan yo`l-harakati hodisalari darajasini 1,6 foizdan 1.1 foizgacha tushiradi. Siz bunga mablag` sarflaysizmi?
Ushbu savolga javob topish uchun siz harajatlar va daromadlar tahliliga murojaat etishingizga to`ri keladi. Biroq siz darhol o`ziga xos qarshilikka duch kelasiz: agar siz foydalilik darajasini hisoblamoqchi bo`lsangiz, harajatlar va daromadlar bir xil kattaliklarda (o`lchovlarda) hsoblanishi lozim. Qiymat pul birligida (so`mda) o`lchanadi, biroq svetofor keladigan foyda inson hayotini saqlab qolish pul birligida o`lchanmaydi. Qabul qilinishi lozim bo`lgan qarorni aniqlash uchun siz so`mni inson hayotidagi o`lchamini aniqlashingiz zarur bo`ladi.
Dastavval siz inson hayoti bebaho deb o`ylashni hohlashingiz mumkin, qolaversa siz o`zingizni yoki biror bir sevimli kishingizni hayoti uchun o`z hohishingiz bilan sarflashingiz mumkin bo`lgan pulning qiymati yo`q. Bu shundan dalolat beraDilshodi, inson hayoti pulda (so`mda) qiymatga ega emas.
Biroq bu javob harajatlar va daromadlar tahlili uchun o`ta mavhumdir. Agar biz rostdan ham inson hayoti uchun cheksiz qiymatliklarni sarflamoqchi bo`lsak, u holda har bir ko`cha burchagida svetor o`rnatib chiqishimiz va barcha yangi yirik yuk avtomashinalariga eng so`nggi havfsizlik funktsiyalarini joylashtirishimiz lozim bo`ladi.
Ustiga ustak, svetoforlar har bir burchakda emas va kishilar ko`p holatlarda havfsizlik yostiqchasi yoki tormoz tizimini bloklanishiga qarshi mexanizmga ega bo`lmagan, qimmat bo`lmagan avtomobillarga haq to`lashni afzal ko`rishadi. Ommaviy mahsulotlar yoki xususiy mahsulotlar to`g`risidagi har ikki qarorda ham ko`proq iqtisod qilish maqsadida hayotimiz bilan tavakkal qilishga tayyor bo`lamiz.
Inson hayoti so`mdagi ekvivalentga ega emas degan qarorni qabul qilgandan so`ng qanday qilib bu qiymatni aniqlab olishimiz mumkin?
O`lim to`g`risida da’vo qilgan taraf harajatlarini qoplab berish maqsadida “agar vafot etgan shaxs tirik bo`lganda qancha mablag` ishlab topishi mumkinligini aniqlash” usuli sudlar tomonidan qo`llanilib kelinadi. Iqtisodchilar bu usulni ko`p holatlarda tanqid qilishadi, sababi bu usul hayotni yo`qotishning boshqa qiymatliklarini e’tiborga olmaydi. Shunday qilib, bu usul g`alati
ko`rsastkichni o`zida aks ettiradi, go`yoki nogiron yoki pensionerning hayoti hech qanday qiymatga ega emasdek.
Inson hayotini baholashning eng yaxshi usuli bu – inson o`z hayotini yo`qotish uchun mavjud bo`lgan tavakkalchilik va bunga to`lanishi lozim bo`lgan haq miqdorini bilishdir. O`lish tavakkalchiligi, masalan, ish joyiga qarab baholanadi. Osmono`par binolardagi quruvchilar o`z ish joylarida ofis ishchilariga qaraganda ko`proq tavakkalchilikka duch keladilar. Iqtisodchilar ko`proq va kamroq tavakkalchililik darajasiga, ta’lim sifatiga, tajribaga va boshqa ish haqini belgilab beruvchi faktorlarga qarab kishilar o`z hayotlarini qanchaga baholashlari mumkinligi haqida ba’zi bir tushunchalarga ega bo`lishlari mumkin. Ushbu usulni qo`llab o`tkazilgan tadqiqotlarga ko`ra inson hayoti qiymati 10 million so`mga baholanishi to`g`risida xulosaga kelingan.
Endi biz, yuqorida keltirib o`tilgan misolimizga qaytib shahar injenerining taklifiga munosabat bildirishimiz mumkin. Svetofor inson haytini saqlab qolish tavakkalchiligi darajasini 0,5 foizgagina yaxshilaydi. Shunday qilib, svetovor o`rnatilishidan kutilishi mumkin bo`lgan foyda 50 000 so`m (yoki 0,005*10 million so`m) ni tashkil etadi. Bu ko`rsatkich loyiha xarajjati bo`lgan 10 000 so`mdan bir muncha ko`p, demak siz loyihani tasdiqlashingiz mumkin.

    1. Download 4,66 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   200   201   202   203   204   205   206   207   ...   225




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish