Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

rasm. Mehnat bozoridagi ikki tomonlama Monopoliya.

^{Raqobatlashgan bozorda muvozanat holat} E ^{nuqtada o`rnatilgan bo`lar edi.}

Bu nuqtada mehnatga bo`lgan talab
D_L va taklif S_L
chiziqlari kesishadi.

Muvozanat holatda
L_e ishchi ish bilan band bo`lib, W_e
ish haqi oladi. Lekin,

monopsonist firma ish bilan band bo`lgan ishchilar sonini
L_e dan ^L_M
gacha

^{qisqartirib, ish haqini} W_e
dan W_M
gacha qisqartirishga harakat qiladi. Kasaba

uyushmalari (Monopolist) ish kuchi taklifini qisqartirib, ( L_N
gacha ko`tarishga harakat qiladi.
gacha), ish haqini W_N

Shunday qilib, ish bilan band bo`lgan ishchilar sonining nisbatan kichik

^o`zgarishga L_M
 L_N 
ish haqlarining (ushbu yondashishda) bir-biridan juda katta

farq qilishi to`g`ri keladi W_M  W_N . Ushbu vaziyatda ish haqining qanday

bo`lishi, qarama-qarshi turgan Monopolistik va monopsonik kuchlarga bog`liq.

^{Ko`rinib turibdiki, ish haqi muvozanat ish haqi} W_e
ga ham yaqinlashishi mumkin.

Ish haqi stavkalari differentsiatsiyasi (tabaqalashuvi). Biz yuqoridagi mulohazalardan ish haqini o`zgarmas deb qaradik. Amalda o`rtacha ish haqi mutaxassisliklar bo`yicha ham, tarmoqlar bo`yicha ham, hattoki bir xil ishni bajaruvchi ishchilar bo`yicha ham farq qiladi. Masalan, avtomobilsozlik tarmog`ida ishlaydigan ishchilarning o`rtacha ish haqi, qurilish sohasida ishlaydigan ishchilarning o`rtacha ish haqlaridan farq qiladi, xuddi shunday kimyo tarmog`idagi o`rtacha ish haqi ham engil va oziq-ovqat sanoatidagi o`rtacha ish haqidan farq qiladi. Ahmadiklinikada ishlovchi har xil kategoriyadagi vrachlarning ish haqi ham bir xil emas. Yuqori kategoriyali vrach past kategoriyali vrachga qaraganda ko`proq maosh oladi.
Ushbu farqning tagida, insonlar qobiliyatining xilma-xilligi, ma’lumoti, bilimi, tajribasi, malakasi yotadi. Bulardan tashqari, ular bajaradigan ishlarning turi ham, ular oladigan daromadlarga har-xil ta’sir qiladi. Ishning murakkabligi, ishlab chiqarishning inson hayoti uchun zararli bo`lishi, ushbu sohada ishlovchilarning ish haqida ushbu zararni qoplaydigan qo`shimcha ish haqida o`z ifodasini topadi.
Quyidagi 16-rasmda ishning og`irligi va zararligi uchun to`lanadigan qo`shimcha ish haqi ko`rsatilgan.

Ish haqi W, so`m/soat


W₂ W₁
S₂


S₁


S_L=MRP_L

L
L₂ ^L1

12.