Вазирлиги абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника

5.2. Тақсимловчи электр тармоқларда кучланиш исрофининг энг
катта қийматини аниқлаш

4.3-расмда келтирилган тақсимловчи электр тармоқнинг алмаштириш схемасини кўриб чиқамиз.

Бу схемани ҳисоблашда тугунлардаги қувват S_к , ЭУЛ бошланишидаги
кучланиш U₁ ва ЭУЛ участкаларидаги қаршиликлар Z_kj берилган. Бунда: к-ЭУЛ участкаси бошидаги тугун номери, j-участка охиридаги тугун номери.
Тугунлардаги кучланиш ва ЭУЛ участкаларидаги қувват оқимини (S_kj) аниқланиши керак. S_kj қувват Кирхгофнинг биринчи қонуни бўйича аниқланади:
S₂₃=S₃; S₁₂=S₂+S₃ ; (4.17)
Бунда ЭУЛ участкаларидаги актив ва реактив қувватлар қуйидагича бўлади:
Р₂₃=Р₃ ; Р₁₂=Р₂+Р₃; (4.18)
Q₂₃=Q₃ ; Q₁₂=Q₂+Q₃; (4.19)

4.3-расм. Тақсимловчи тармоқ.

а-алмаштириш схемаси; б-кабелли электр узатиш линияси.

Таъминловчи манба кучланиши ва энг кам кучланишли тугун кучланишлари орасидаги фарқ кучланиш исрофининг энг катта қиймати дейилади. 4.3-расмдаги тармоқ учун U_э.кат =U₁-U₃ .

Умумий ҳолда кучланиш исрофининг энг катта қиймати қуйидагича аниқланади:

U_э.кат=U_кj; (4.20)

Бу ифодада U_кj-ЭУЛ участкасидаги кучланиш исрофи; m – ЭУЛдаги участкалар сони; Шунингдек бу катталик қуйидагича ҳисобланиши ҳам мумкин:

U_э.кат=(Р_кjr_кj+Q_кjx_кj)/U_н; (4.21)

Бу ерда: r_kj -ЭУЛ участкасининг актив қаршилиги, x_кj- ЭУЛ участкасининг реактив қаршилиги, Р_кj, Q_кj-ЭУЛ участкаларидаги актив ва реактив қувват оқимлари.
Агар ЭУЛдаги қувват оқимларини юклама қувватлари орқали ифодаласак, (3.61) ифодани соддароқ кўринишда ёзиш мумкин бўлади, яъни 3.10,а-расмдаги схема учун қуйидагича ёзиш мумкин:
U_э.кат= (4.22)
Бу ифодани (4.17)-(4.19)-ларни ҳисобга олиб ва қуйидаги белгилашларни киритиб, бошқа шаклда ёзиш мумкин:
r₂ =r₁₂; (4.23)
r₃ = r₁₂ +r₂₃ ; (4.24)
x₂ = x₁₂ ; (4.25)
x₃ = x₁₂ + x₂₃; (4.26)
(4.18)-(4.19)-ифодаларни (4.22)-га қўямиз:

ёки
U_э.кат=

Бу ерда: P_k, Q_k - k-нчи тугундаги юклама қуввати; r_к,x_к - 1 ва к - тугунлар оралиғидаги актив ва реактв қаршиликлар, n - тугунлар сони.

Агар, ўтказгичнинг кўндаланг кесим юзаси F_кj ЭУЛнинг ҳамма участкаларида бир хил бўлса, у ҳолда:
U_э.кат= (4.29)
Бунда L_к - 1 ва к - тугунлар оралиғидаги масофа.
Бир нечта шохобчадан иборат бўлган тармоқда кучланиш исрофининг энг катта қиймати қандай аниқланишини кўриб чиқамиз (4.4-расм).

4.4-расм. Тармоқланган очиқ электр тармоқ.

Бунинг учун U₁₃, U₁₅ -кучланиш исрофларини аниқлаймиз:
U₁₃=U₁₂ + U₂₃ ;
U₁₅=U₁₂ +U₂₄ + U₄₅ .
Агар U₂₄ +U₄₅>U₂₃ , бўлса, у ҳолда U₁₅ кучланиш йўқолишининг энг катта қиймати бўлади.