Вазирлиги абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника

17.2. Кучланишни реактив қувват оқимини ўзгартириб ростлаш.

Тармоқда кучланиш пасайишининг бўйлама ташкил этувчиси U_т қуйидаги ифодадан аниқланади (14.3,а-расм):
.
Бу ерда Р_ю, Q_.ю- қувват оқимлари; r_т, x_т - тармоқнинг актив ва реактив қаршиликлари.
Юқоридаги ифодадан кўринадики, кучланиш пасайиши тармоқдаги актив ва реактив қувват оқимларига боғлиқ. ЭУЛ орқали оқувчи актив қувват истеъмолчи қуввати билан белгиланади. Кучланишни ростлаш учун актив қувватни ўзгартириш мумкин эмас. Таъминловчи тармоқларда реактив қаршилик актив қаршиликка нисбатан катта бўлмаганлиги учун қувват оқимларини ўзгартириб ростлашда кучланиш пасайишига Q_юx_т кўпайтма ҳал қилувчи таъсир кўрсатади.
Реактив қувват оқимларини компенсациялаш учун компенсацияловчи қурилмалар – конденсатор батареялари (КБ), синхрон компенсаторлар (СК), шунингдек реактив қувватни статик манбалари (РҚСМ) қўлланилади.
Компенсацияловчи қурилма сифатида синхрон компенсаторлардан фойдаланиш 14.3,а-расмда тасвирланган.
Компенсатор ўрнатишдан олдин ЭУЛ охиридаги кучланиш қуйидагича аниқланади:
. (14.3)
Фараз қилайлик, U₂ рухсат этилганидан кичик. ЭУЛ охирига СК улангандан сўнг U₂ қуйидагича топилади:
. (14.4)
СКнинг кучланишни рухсат этилган қийматини таъминлайдиган қувватини топамиз. Бунинг учун (14.4) да U₂=U_2рух деб ҳисоблаймиз ва (14.4) дан (14.3)ни айирамиз. Натижада СК қувватини топиш учун ифодага эга бўламиз:

Aгар 1/U_2рух  1/U₂ деб қабул қилсак, у ҳолда бу ифода янада соддалашади:
. (14.5)
Амалий ҳисоблашларда Q_ск (14.5) бўйича топилади.
Синхрон компенсаторлар ўта қўзғалиш ва кам қўзғалиш ҳолатларида ишлайди.
Ўта қўзғалганда улар Q =Q_cк.ном реактив кувватни ишлаб чиқаради ва кам қўзғалганда Q =0,5Q_cк.ном реактив қувватни истеъмол қилади. Реактив қувватнинг истеъмол қилиниши кучланиш исрофининг ортиши ва истеъмолчидаги кучланишни камайишига олиб келади. 14.3,б-расмда ўта қўзғалган ҳолат учун вектор диаграммалар тасвирланган.