43
Bos hqar uvni ng ijtimoi y usl ubl ari j ami yat ni ng ijti moi y
maqsadl ari ga
erishi shni ng nafaqat i nson hul qi ni ng i qtisodi y, t ashkili y- ma` muri y usl ubl ari bil an
bog’li q, bal ki bevosita: ijti moi y maqsadlarni qo` yish, t ur mush sifati ni oshirish,
ijti moi y t ashkil otl ar ni
must axka ml ash, j ami yat ni ng ijti moi y et ukli gi ni oshirish
bilan ha m bog’li q. Ijti moi y usl ubl ar asosi y hisobl ani b, maj muavi y bo`li b ha m
na moyon bo`l adi.
Ma' navi y
rag' batl antirish
usull ari
kasbi y
faoli yati da
muayyan
muvaffaqi yatl ar ga erishgan j a moal ar ni, gur uhl ar ni, i ndivi dual i shchil ar ni
rag' batl antirish uchun ishl atiladi.
Ijti moi y boshqar uv usull ari j a moani shakllantirish va ri vojl antirish j arayoni ga
ta' sir ko' rsatishni ng ijti moi y-r uhi y usull ari va yo’ll ari ni o' z ichi ga ol adi.
Us hbu usl ubl ar ijti moi y- psi xol ogi k mexani z mdan f oydal ani b, ja moada, ya' ni
ras mi y
va nor as miy gur uhl ar ni, shaxsni ng r oli va maqomi ni, munosabatl ar
tizi mi ni, ijti moi y ehtiyojl ar ni o' z ichi ga ol adi.
Mot i vat si ya usull ari or asi da quyi dagil ar ma vj ud: t aklif, ishonch, t aqli d, j al b
qilish, maj burl ash, moti vatsi ya.
Ijti moi y- psi xol ogi k usull ar ni qo' llashni ng maqsadl ari insonni ng orti b
bor ayot gan ijti moi y ehti yojl ari ni t a' minl ash, uni ng har t o monl a ma ri vojl ani shi va
ushbu asosda shaxsi y i sh sa mar adorli gini oshirish va j a moal ar ni ng
sa mar ali
faoli yati hisobl anadi.
Ruhi y boshqar uv usull ari oda ml ar ni optimal t anl ash va j oyl ashtirish or qali
oda ml ar o' rtasi dagi munosabatl ar ni tarti bga solishga qaratil gan.
Ul ar ga ki chi k gur uhl ar ni boshqarish usullari, mehnat ni i nsonpar varl ashtirish,
pr ofessi onal tanl ash va o' qitish usull ari va boshqal ar kiradi.
Ki chi k gur uhl arni t o’liq qilish usullari psixol ogi k muvofi qli kni hi sobga ol gan
hol da, xodi mlar orasida maqbul mi qdor va sifat munosabatl ar ni bel gil ash i mkoni ni
ber adi.
Me hnat ni i nsonpar varl ashtirish usull ari rang, musi qani ng psi xol ogi k t a' siri dan
foydal ani sh, ishl ar ni ng bir xilli gi ni yo' q qi lish, ij odi y j arayonl arni kengaytirish va
boshqal ar ni o' z ichi ga ol adi.
Kas bi y t anl ash va o' qitish usull ari o' zl ari ning psi xol ogi k xususiyatl ari ga ko' ra,
baj aril gan i shl ar ni ng t al abl ari ga
mos
kel adi gan
ki shilar ni pr ofessi onal
yo' naltiril ganli gi va o' qitishi ga qaratil gan.
Ma z muni - bu t a`sir qilish usull ari o`zi ga xosli gi.
Tashkili y shakli - aniq hosil bo`l gan vazi yat ga t a`sir qilish. Bu t o`ri dan-t o` g’ri
(bevosit a) yoki bil vosita ta`sir bo`lishi mumki n.
Bos hqar uv
a mali yoti da
t urli
usl ublar
va
ul ar ni ng
qori sh masi
(ko mbi nat si yasi)dan bir vaqt ni ng o` zi da foydal anil adi. Bar cha boshqar uv usl ubl ari
tashkili y t omondan bir-biri ni t o`l diradi, doimi y di na mi k muvozanat da bo`lishadi.
Bos hqar uv usl ubl ari yo` nalishi doi m bir xil - ul ar t urli mehnat faoli yati ni
a mal ga oshir uvchi oda ml ar ga yo` naltiril gan.
SHundan keli b chi qi sh kerakki, boshqar uvni ng ma`l u m usl ubi da ha m
maz mun, ha m yo` nalish, ha m t ashkili y shakl ma`l u m t arzda qorishtiril gan.
Shuni ng uchun boshqar uvni ng quyi dagi uslubl ari ni ajratish mu mki n:
44
-
t o`g’ri dan-t o`g’ri direkti v ko`rsat mal arga asosl angan tashkili y- ma` muri y;
-
i qtisodi y;
-
oda ml ar ni ng ijti moi y f aolli gi ni oshirish ma qsadi da qo`ll anuvchi ijti moi y va
ijti moi y - psi xol ogi k;
-
ijti moi y tizi mni o`zi ni-o`zi nazorat qilishi sifati da o`z- o`zi ni boshqarish.
Umu mi y hol da boshqar uv t a`siri usl ubl ari ni i kki gur uhga ajratish mu mki n:
asosi y va maj muavi y. As osi yl ari ga boshqar uv usl ubl ari t alabl ari ni u yoki bu
ob` yekti v qonunl ar ga mosli gi bel gil ari bo` yi cha
maz mun ji xatl ari yaqqol
ko`ri nadi ganl ar kiradi ( masal an, ijti moi y, i qtisodi y, t ashkili y-t exni k). As osi y
usl ubl ar ni ng qorishmasi ijti moi y boshqar uvni ng maj muavi y yoki mur akkab
usl ubl ari ga kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
