Вақт фалсафаси

Руҳий моделлар, агар улар мажозий вакиллик билан боғланган бўлса, унда ҳа.

• Руҳий моделлар, агар улар мажозий вакиллик билан боғланган бўлса, унда ҳа.
• Агар бу моделлар мавҳум тафаккур билан боғланган бўлса ва мураккаб масалани ечишда қулайлик яратиш мақсадида қўлланилса, у ҳолда улар визуал тарзда эмас, балки тушунарли шаклда, тушунча ва мулоҳазалар кўринишида ифодаланади.
• Бу ерда биз ягона билиш жараёнининг турли босқичларига дуч келамиз, уларда шунга мос равишда турли хил моделлар ишлайди - визуал ва мантиқий, гарчи уларнинг иккаласи ҳам битта умумий келиб чиқиши - ҳис-туйғулар майдонига эгадир.

Моделнинг кенг қамровли талқини деб даъво қилинган таниқли таърифларнинг таҳлили шуни кўрсатадики, уларнинг барчаси бир хил камчиликка эга: аниқловчи ҳажми ва аниқланган тушунча ўртасидаги номутаносиблик ва шунинг учун ҳар доим ҳам модел қўлланма сифатида хизмат қила олмайди

• Тадқиқотчи олим маълум бўлган назарияларга ва дунёнинг илмий манзараси таъсирида шаклланган маълум бир дунёқарашга таянади. Бу қарашлар маълум бир соҳадан ташқарига чиқиши маълум. Шунинг учун ҳам фалсафий дунёқараш ёки гносеологик режада шакллантирилган ва юқоридаги барча ҳолатларни қаноатлантирадиган умумлаштирилган модель тушунчаси фан ривожининг долзарб эҳтиёжидир.

Буни тасдиқлаш учун Э. Чигареванинг мақоласидан парча келтирамиз: “Моцартшуносликда “модел” тушунчаси жуда ноаниқ талқин қилинади”.

• Буни тасдиқлаш учун Э. Чигареванинг мақоласидан парча келтирамиз: “Моцартшуносликда “модел” тушунчаси жуда ноаниқ талқин қилинади”.
• Биринчидан, у мусиқий яхлитликнинг турли даражаларига – давр услубига, муаллифнинг услуби, муайян асар (ва бу даражалар ҳар доим ҳам фарқ қилмайди) ...
• Иккинчидан, моделнинг ўзи турли йўллар билан тушунилади: у турли мавзуларда, қисмларда мавжуд бўлган маълум бир оҳангдор, гармоник, ритмик формула бўлиши мумкин, асар ёки ҳатто композиторнинг турли асарларида ва турли мавзуларда тарқалган маълум бир инвариант ва асарнинг энг муҳим индивидуал хусусиятларини ўзида жамлаган бошланғич мавзу, мотивдир. Биз учун бу ерда нима муҳим, биринчи навбатда, яхлитлик ғояси, манбага кўтарилади - ҳақиқий ёки идеал, битта мавзуда босилган ёки кўпчиликда тарқалган, онгда турли тематик кўринишлар мажмуи сифатида мавжуд."