Varieties hand out notes uzb

 
1.1.1-rasm. Anor (Punica granatum L.)
daraxtining tashqi ko‘rinishi (A) va gulining tuzilishi (B)
. 
Anor gullari yirik, chiroyli, yakka-yakka yoki to‘p-to‘p to‘q-qizil, zarg‘aldoq 
qizil bo‘ladi (uzunligi 4-5 sm, diametri 2-2,5 sm) yorqin qizil rangda bo‘lib, odatda 
novda uchida joylashgan kurtaklardan shakllanadi. Bir tup anorda ikki xil uzunchoq 
tojbargli kuvacha shaklidagi gul uchraydi: 1) nisbatan yirik o‘lchamli, ko‘zasimon 
shakldagi changchi va urug‘chilari me’yoriy holatda rivojlangan gullar bo‘lib, ular 
meva tugadi; 2) nisbatan kichik o‘lchamli, qo‘ng‘iroqsimon shakldagi, urug‘chi 
2
Anorning 
qaysi 
navlari 
ko‘proq 
ekiladi? 
// 
[Электронный 
ресурс]. 
Режим 
доступа: 
https://mirishkor.uz/bogdorchilik/anorning-qaysi-navlari-koproq-ekiladi/ Дата обращения: 28.07.2019 г.

---

9 
yaxshi rivojlanmagan erkak gullar hisoblanib, undagi onalik qismi yaxshi 
rivojlanmagan va mayda bo‘lib, meva tugmaydi. Shuningdek, tashqi ko‘rinishidan 
me’yoriy rivojlanganga o‘xshash, lekin
urug‘chisi yaxshi rivojlanmagan oraliq 
tipdagi gullar ham bo‘lib, ular mayda burishqoq mevalar tugadi.
Qo‘ng‘iroqsimon va oraliq tipdagi gullar to‘kilib ketadi. Me’yoriy gullar qattiq 
etli 4-8 ta tishchali kosabarglar va gultojibarglar, ko‘p sondagi tugunchalarga ega 
bo‘lgan urug‘chi va ko‘p sondagi changchilardan tuzilgan. Gullari urug‘laganidan 
keyin tashqi tomonidan ichi sharbatga to‘la bo‘lgan po‘st bilan qoplangan 300-1000 
donachagacha urug‘lar shakllanadi.(1.1.2-rasm) 
1.1.2-rasm. Anorning gullari tiplari. A) Me’yoriy rivojlangan gul; B) Oraliq tipdagi 
gul, V) Qisqa chanchilarga ega bo‘lgan gullar. 
Anor aprelning boshida havo 12-14°ga ko‘tarilishi bilan ko‘kara boshlaydi. 
Kuzda issiq harorat shu darajaga tushganda o‘sishdan to‘xtaydi. Anorning o‘sish 
davri naviga, iqlimiga qarab 180-215 kun davom etadi. Anor may oyining boshida 
gullaydi, birinchi galda qishlab chiqqan kurtaklar gullaydi, oradan 10-15 kun o‘tib, 
barchasida gullash boshlanadi. Bir tup anorda uning naviga, ob-havo sharoitiga 
qarab 5 mingtagacha gul bo‘lishi mumkin. Lekin bularning 96-98 % ini hosilsiz 
(erkak) gullar tashkil etadi. 
Anorning turli navlari bir-biri bilan erkin ravishda changlatilsa, serhosil, 
mevasi yirik bo‘ladi. Uning gul changini ko‘p tarqatadigan vosita asalaridir. 

---

10 
Shuning uchun anor hosildorligini oshirishda asalaridan foydalanish maqsadga 
muvofiq hisoblanadi. Anor naviga qarab 120-160 kunda pishib yetiladi. 
Anor barglari ellipssimon, kalta bandli, poyada qarama-qarshi tipda 
joylashgan. Anor mevasi ko‘p urug‘li sinkarp meva bo‘lib, urug‘lari tashqi 
tomondan po‘st bilan qoplangan. 
Anorning mevasi dumaloq, olti qirrali shaklda, diametr o‘lchamlari ~5-12 sm 
ga teng bo‘lib, qizg‘ish tashqi po‘stloq bilan o‘ralgan va ichki qismida oqish-qizil 
rangdagi sellyulozali qobiq bilan o‘ralgan ~600 donagacha urug‘lari joylashgan. 
Ayrim tadqiqotchilar tomonidan anorning (
Punica granatum
L.) biologiyasi, 
mevasining tarkibi, foydali xususiyatlari, tashqi muhit omillarini anor mevasining 
morfo-fiziologik, fizik-kimyoviy xossalariga ta’siri tadqiq qilingan. 
Anor mevasi va po‘stlog‘i oziq-ovqat sanoatida har xil meva shaklida hamda 
turli xil ishlov berilgan shakllarda foydalaniladi. 
Shuningdek, turli geografik-iqlim mintaqalarida anor mevasining o‘sish 
sharoitlari, Vegetatsiya davri va mevasining pishib yetilish muddatlari sezilarli 
darajada farqlanadi. Masalan, Shimoliy yarimsharda anorning (
Punica granatum
L.) 
mevasi sentabr-oktabr oyida pishib yetilishi, Janubiy yarimshar mintaqalarida 
(Janubiy Afrika va boshq.) esa mart-may oylarida pishib yetilishi qayd qilinadi. 
Anor mevasining po‘stlog‘i tarkibida antosian (qizil rangni belgilab beradi), 
flavonoidlar, fruktoza va saharoza kompleksi (~10%), pektin, organik kislotalar, 
anor mevasi tarkibida lipidlar, polifenollar mavjudligi aniqlangan. 
Anor mevasining og‘irligi o‘rtacha ~250-1000 g ga teng bo‘lib, mevasining 
shakli va rangi turli xil navlarda o‘zaro farqlanadi (1.1.3-rasm). 
 

---

11