Varieties hand out notes uzb

Kasalikka qarshi kurashish 
Meva toji gul to‘qimalarini himoyalagani sababli, hosildan oldin kimyoviy 
preparatlardan foydalanish samarasizdir. Changni nazorat qilish va dala sanitariyasi 
(eski mevalarni va quruq shoxlarni olib tashlash) kabi samarali bog‘ boshqaruvi 
amaliyoti kasallikni hosildan oldin va keyingi davrlarda rivojlanishini 
kamaytirishga yordam berishi mumkin. Mevadan oziqlanadigan qurtlar va barg 
kemiruvchi qo‘ng‘izlar meva bilan oziqlanib unda chandiqlar qoldiradi va kasallik 
shu chandiqlar orqali rivojlanishi mumkin. Zararlangan ammo sog‘lom ko‘rinishli 
mevalarni yig‘im-terim davrida daraxtni sekin silkish yordamida yerga tushirish 
mumkin. Suv tanqisligidan daraxtni stresga solish va keragidan ortiq sug‘orishdan 
ehtiyot bo‘ling chunki bu meva yorilishiga olib kelishi mumkin.
Yorilgan va rangini yo‘qotgan anor mevalarini saralash va sifatlarga ajratish, 
qadoqlashdan keyin yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan kasalliklar oldini olishga 
yordam beradi.
 
 

---

166 
 
2.16.1-rasm. A) Aspergil meva chirishi 
kasalligi belgilari 
 
B)Aspergillus meva chirishi kasalligining 
belgilari 
Kulrang mog‘or ko‘rinishidagi chirish
Kasallik qo‘zg‘atuvchi: Botrytis cinerea zamburug‘i 
Kulrang mog‘or ko‘rinishdagi chirish anor saqlanish davrida rivojlanadigan va 
iqtisodiy jihatdan katta zarar keltiruvchi kasallik hisoblanadi. Terimdan keyin 30% 
hosil odatda ushbu kasallik tufayli nobud bo‘ladi. Nekrotrofik zamburug‘ anor 
gulkosasi atrofiga zarar yetkazib, mevada chirish rivojlanishiga sabab bo‘luvchi 
infeksiya rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratadi. Mexanik zarar yetgan
mevalarda 
kasallik juda jadal rivojlanadi.
Kasallik belgilari 
Kulrang zamburug‘ mevaning toj qismida paydo bo‘ladi va ochiq qo‘ng‘ir yoki 
qora dog‘lar ko‘rinishidagi yara mevaning bo‘yin qismidan pastga qarab sekin 
rivojlanadi. Zamburug‘ rivojlanishi bilan, anor urug‘lardan qizil sharbat oqishi 
sababli yaralar rangi vaqt o‘tishi bilan qorayadi. To‘qimalar va qobiq kengayishi 
bilan yoriqlar ko‘zga tashlana boshlaydi. Meva chirib borishi bilan kulrang miseliy 
(spora) ham rivojlanib boradi. Zararlanish yonma-yon joylashgan mevalar orasida 
hattoki sovuqxonada ham rivojlanishi mumkin, chunki kasallikni qo‘zg‘atuvchi 
zamburug‘ −0.5◦C dan past haroratda ham (garchi sekin bo‘lsada) rivojlanish 
xususiyatiga ega. 
Botrytis cinerea
infeksiyasi bog‘da va meva saqlash davrida ham 
ko‘rinmaydigan va ko‘rinadigan yaralar ko‘rinishida uchraydi. Daraxt gullashi 
davrida, havoda harakatlana oluvchi kasallik sporalari ochiq gullarga yoki yosh 
mevalarning tojlariga tarqaladi. Kasallik qo‘zg‘atuvchi zamburug‘ gul qismlarida 
rivojlanadi va kulrang qoplama hosil qiladi. Meva yuzasini zararlantiruvchi 
konidiya va miseliy (kasallik sporalari) mevadagi yaralar va yoriqlar orqali 
rivojlanadi. Sklarosiya, miseliy va konidiya (sporalari) tuproqda, o‘simlik 
chiqqindisida va havoda uchraydi. Terimdan oldin rivojlangan ko‘rinmas 
infeksiyalardan kelib chiqadigan kulrang mog‘or kasalligi xavflidir, chunki bu 
infeksiyalar terimdan keyingi sanitariya maqsadida yuviladigan suvda va yuqori 
nam sharoitlarida faollashadi. (2.16.2-rasm) 

---

167 
Masalan, Gretsiyada anorda terimdan oldin mevada chirish kuzatilgan. 
Birinchi belgilari mevada kichik dog‘lar paydo bo‘lishi bilan kuzatilgan va 
keyinchalik o‘lchami kattalashib kengaygan to‘q qo‘ng‘ir dog‘larga aylangan. Ichki 
to‘qimalar yumshayib va qo‘ng‘irlashgan, kulrang miseliy va konidioforlar 
kuzatilgan. Zararlangan mevalar ikki oy saqlanish davomida (5 dan 6°C gacha) 
to‘liq chirib hosilning 20% nobud bo‘lgan.