Vаriаnt №24 Individual talab va bozor talabi

Monopol faoliyatni tartibga solish chora-tadbirlari.

Monopol faoliyatni tartibga solish – bu davlatning ishlab chiqaruvchilarning bozorni monopollashtirish imkoniyatini cheklash maqsadida amalga oshiradigan qonunchilik, ma‘muriy va iqtisodiy tavsifdagi chora-tadbirlaridir.

Antimonopol qonunchilik asosida maxsus antimonopol muassasa (qo‘mita) tashkil qilinib u davlatning monopoliyalarga qarshi siyosatini amalga oshiradi. Uning asosiy vazifalariga quyidagilardan iborat: bozor tuzilishini joriy tahlil qilish; monopollashuv omillarini aniqlash; antimonopol qonunchilikni amalga oshirish; sohaga tegishli qonun va hukumat qarorlarini ekspertizadan o‘tkazish; monopolist korxonalarga sanktsiyalar qo‘llash; monopoliyalarni bo‘lish va qayta tashkil qilish bo‘yicha takliflar berish.

Ma‘muriy chora-tadbirlar dekartel va detrest tavsifiga ega bo‘lishi mumkin. Masalan, Germaniya va Yaponiya iqtisodiyotida ikkinchi jahon urushidan keyin ana shunday tadbirlar qo‘llanilgan. Iqtisodiy tadbirlar odatda monopol ishlab chiqaruvchilar mahsulotlariga narx o‘sishini cheklashga qaratiladi va tegishli narx siyosatini taqozo etadi. Narx siyosati ijtimoiy xizmatlardan tashqari tovarlarning ko‘pchilik guruhiga narxlarni erkinlashtirishni ko‘zda tutadi. Bu siyosatning asosiy maqsadi milliy bozorga chet ellik ishlab chiqaruvchilarning kirib kelishini yo‘l qo‘yiladigan darajada nazorat qilish asosida raqobatni rag‘batlantirish, mavjud monopoliyalarga qarshi turuvchi raqobatchi korxonalarni moliyaviy, soliq va kreditli vositalar orqali rag‘batlantirish, ishlab chiqarishni diversifikatsiyalash uchun shart-sharoit yaratishdir.

Davlatning monopoliyalarga qarshi amalga oshiradigan iqtisodiy choratadbirlarini quyidagi yo‘nalishlarga ajratish mumkin:

1. Monopol mahsulotning o‘rnini bosuvchilarini ishlab chiqaruvchilarini rag‘batlantirish;