Variant №22 Iqtisodiy sikllarning ta’siri. Inflatsiya va pul massasi oʻzgarishining ta’siri

Tsikl turlari

	Tsikl uzunligi	Asosiy xususiyatlar
		Inventar qiymati - yalpi ichki mahsulot, inflyatsiya, bandlik, tovar aylanishlarining o'zgarishi
		Investitsion sikl - YaIM, inflyatsiya va bandlikning tebranishlari
		Daromad - Immigratsiya - Uy-joy - Umumiy talab - Daromad
Kondratiyev		Texnik taraqqiyot, tarkibiy o'zgarishlar
Forrester		Energiya va materiallar
Toffler	1000-2000 yil	Sivilizatsiyalarning rivojlanishi

Iqtisodiyot bir nechtasini ajratib turadi sikl turlari:
1. Yillik tabiiy-iqlim sharoitlarining o'zgarishi va vaqt omili ta'sirida mavsumiy tebranishlar bilan bog'liq.
2. Qisqa muddatli tsikllar (40 oy yoki 3 yildan ortiq davom etadigan) jahon oltin zahiralarining tebranishlari bilan bog'liq. Bu xulosa oltin standartining hukmronligi shartlariga nisbatan qilingan.
3. O'rta muddatli yoki sanoat tsikllari 7-12 yil davom etishi mumkin.
4. Qurilish davrlari 15-20 yillik davrni qamrab oladi va asosiy kapitalni yangilash muddati bilan belgilanadi. Ilmiy-texnika taraqqiyoti omillari ta'sirida bu tsikllar qisqaradi, bu esa asbob-uskunalarning eskirishiga va tezlashtirilgan amortizatsiya siyosatining amalga oshirilishiga olib keladi.
5. Katta sikllar 50-60 yil davom etadi, ular asosan fan-texnika taraqqiyoti dinamikasi bilan yuzaga keladi.
Iqtisodiy tanazzullarning tabiati, ularning milliy iqtisodiyotning turli sohalari yoki tarmoqlarini qamrab olishiga qarab quyidagilar ajralib turadi: iqtisodiy inqiroz turlari :
1. Tsiklik inqirozlar - ijtimoiy ishlab chiqarishning vaqti-vaqti bilan takrorlanadigan tanazzulga uchrashi, milliy iqtisodiyotning barcha sohalarida ishbilarmonlik faolligini falaj qilib, iqtisodiy faoliyatning yangi siklini keltirib chiqaradi.
2. Oraliq inqirozlar - ijtimoiy ishlab chiqarishning vaqti-vaqti bilan sodir bo'ladigan tanazzullari bo'lib, ular milliy iqtisodiyotning tiklanish va tiklanish bosqichlarini vaqtincha to'xtatadi. Ular yangi tsiklni keltirib chiqarmaydi, ular mahalliy xususiyatga ega, qisqa muddatli.
3. Tarkibiy inqirozlar ijtimoiy ishlab chiqarishda tarmoqlararo nomutanosibliklarning bosqichma-bosqich va uzoq davom etishi bilan bog‘liq bo‘lib, ijtimoiy ishlab chiqarishning mavjud tuzilmasi bilan resurslardan samarali foydalanishning o‘zgargan shartlari o‘rtasidagi nomuvofiqlik bilan tavsiflanadi. Ular uzoq muddatli zarbalarni keltirib chiqaradi va ularni hal qilish uchun yangi sharoitlarga uzoq vaqt moslashishni talab qiladi (1970-yillardagi energiya inqirozi narxlarni 4-5 baravar oshirdi va energiya tejovchi texnologiyalarga o'tishga majbur qildi).
4. Qisman inqirozlar katta faoliyat sohalari doirasida iqtisodiy faollikning pasayishi bilan bog'liq. Gap pul muomalasi va kreditlar, bank tizimi, fond va valyuta bozorlari (XX asrning 70-yillaridagi jahon valyuta inqirozi va suzuvchi kurs tizimiga o‘tish) haqida bormoqda.
5. Sohaviy inqirozlar ishlab chiqarishning qisqarishi va sanoat tarmoqlaridan birida (masalan, ko'mir, po'lat, to'qimachilik) faoliyatning qisqarishi bilan tavsiflanadi.
6. Mavsumiy inqirozlar iqtisodiy faoliyatning qabul qilingan ritmini buzadigan tabiiy-iqlim omillarining ta'siridan kelib chiqadi (qishloq xo'jaligi va kommunal xizmatlar uchun kech bahor, yoqilg'i etishmasligi).
7. Jahon inqirozlari global miqyosdagi alohida sanoat tarmoqlarini ham, butun jahon iqtisodiyotini qamrab olish bilan belgilanadi.
50-yillarga qadar. 20-asr inqirozlar davrida narxlar darajasining umumiy pasayishi kuzatildi, bu esa samarali talabning pasayishi, ishsizlikning o'sishi bilan bog'liq. n.v.da. iqtisodiyotning monopol sektori narxlarning oshishiga yordam beradi. Inflyatsiyani saqlab turgan holda ishlab chiqarishning bunday pasayishi stagflyatsiya deb ataladi.