Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi

Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
 
.
588 
Shunday qilib, Buyuk Britaniya valyuta boshqaruvi tizimida qonuniy baza 
mavjud bo‘lib, unda valyuta qimmatliklari aylanishi va ko‘chmas mulk 
operatsiyalari sohasida cheklovlar amal qiladi; to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalar 
ustidan nazorat amalga oshiriladi; noqonuniy daromadlarni qonuniylashtirishga 
qarshi kurash olib boriladi; tirik xayvonlar, antikvariat, transport vositalari va 
yadro materiallar eksporti alohida nazorat qilinadi; ayrim mamlakatlarga nisbatan 
o‘ziga xos eksport rejimi qo‘llaniladi. 
Endi Germaniyadagi valyuta va eksport nazorati tizimini ko‘rib chiqamiz. 
GFRda valyuta boshqaruvi yevroga o‘tishdan oldin 1949 yilda qabul qilingan 
Valyuta qonunchiligi va 1957 yilda qabul qilingan Federal bank to‘g‘risidagi 
qonun asosida amalga oshirilgan. Federal bankka milliy valyuta barqarorligini 
ta’minlash va mamlakat ichida pul tizimini ishlab turishi uchun sharoit yaratish 
vakolati berilgan.
GFRda xorijiy valyutalar chakana savdo tizimida to‘lov vositasi sifatida 
qabul qilinmaydi, lekin ularni banklar, omonat kassalari va almashtirish 
shahobchalari orqali markaga almashtirish mumkin bo‘lgan.
Hozirda Germaniyada bozor xo‘jaligining asosiy prinsiplaridan biri 
kapitalning erkin harakatlanishi hisoblanadi. Lekin ayrim mamlakatlar uchun 
o‘ziga xos rejim o‘rnatilgan. Kapitalning erkin harakatlanishi uning xajmi va 
harakat yo‘nalishini sinchiklab tekshirishdan voz kechishni anglatmaydi.
GFRda eksport tovarlari “Eksport ro‘yxati”ga kiritilmagan bo‘lsa erkin 
amalga oshiriladi. Eksport tovarlari nazorati eksporterga litsenziya berish orqali 
o‘rnatiladi.
Hozirgi paytda valyuta boshqaruvi va valyuta nazorati oldida turgan yagona 
vazifa kredit muassasalari valyuta operatsiyalari riskini oldini olish orqali 
mamlakatda bank tizimi barqarorligini saqlab qolish hisoblanadi. 
GFR tashqi savdo va valyuta qonunchiligining liberallashishi bilan 
noqonuniy 
topilgan 
kapitalni 
tozalash 
maqsadida 
moliyaviy 
tizimdan 
foydalanishga qarshi kurashishni samarali tashkil etish dolzarb hisoblanadi. 
Germaniya bu borada xalqaro xamkorlikni kengaytirishda muhim rol o‘ynamoqda. 
Italiyadagi valyuta nazoratini ko‘rib chiqamiz. Valyuta munosabatlari 
sohasidagi ko‘pgina mutaxasislar Italiyadagi valyuta boshqaruvi va valyuta 
nazorati yevropa mamlakatlari orasida eng qattiq siyosatlardan biri deb 
hisoblashadi. Buning asosiy sababi o‘tgan asrning o‘rtalarida italiyalik ishlab 
chiqaruvchilarning o‘zlarining asosiy raqobatchilariga nisbatan jahon bozoridagi 
holatining yomonligi sababli ichki bozorlarni himoyalash va eksportni 
rag‘batlantirish hisoblanadi. 
Ikkinchi jahon urushidan so‘ng Italiyada valyuta siyosati valyuta 
munosabatlariga davlatning to‘g‘ridan to‘g‘ri aralashuvi asosida qurilgan va u 80 
yillargacha ma’muriy usullar orqali amalga oshirilgan. Italiyadagi valyuta 
qonunchiligi oltin va boshqa valyuta qimmatliklariga bog‘liq operatsiyalarni, 
tashqi qarz majburiyatlari va xalqaro kapital xarakati bilan bog‘liq operatsiyalarni 
amalda cheklangan edi. Qattiq valyuta cheklovlari mamlakat moliyaviy holatining 

---