Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi

Xalqaro moliyaviy bog’liqlikning kuchayishi.
Zamonaviy sharoitlarda 
moliyaviy oqimlarning harakati xalqaro iqtisodiy munosabatlarning muhim 
shakllaridan biriga aylandi. Bu esa o’z navbatida chetga kapitallarni olib chiqishni, 
ssuda kapitallari jahon bozorining (Evrobozorlarni o’z ichiga olgan holda) 
rivojlanishini, shartnoma shartlarining erkinlashishi sharoitida moliyaviy 
bozorlarning o’sishi bilan asoslanadi. Natijada mamlakatlarning moliyaviy o’zaro 

---

Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi
 
.
584 
bog’liqligi ularning o’zaro tijorat bog’liqligidan ustunroq bo’lib qoldi. Bu esa 
valyuta va kredit tavakkalchiliklarini, birinchi navbatida qarz oluvchining to’lovga 
layoqatsizligini kuchaytirib yuboradi. 1980-90 yillardagi jahon qarzlar inqirozi va 
1997-98 yillardagi valyuta- moliya inqirozlari ushbu tavakkalchiliklar xavfliligini 
ochib tashladi; 
e) 
Xalqaro savdodagi o’zgarishlar.
Ilmiy texnik inqilob, xo’jalik 
rivojlanishining sur`atlarini o’sishi, yangi energetika bazasiga o’tilishi Xalqaro 
iqtisodiy aloqalarda tarkibiy o’zgarishlarni keltirib chiqaradi. Tayyor mahsulotlar 
bilan, shu jumladan intellektual tovarlar, neft va energo resurslar bilan savdo qilish 
sur`ati oshdi. 1970-yillarning oxiri va 1980-yillarning boshida neftga baholarning 
tusatdan 18 barobar oshib ketishi neft importyori bo’lmish mamlakatlar to’lov 
balansi joriy operatsiyalarining kamomadiga olib keldi. Tovarlar oqimining 
geografiyasida rivojlangan davlatlar orasidagi almashuvning kengayish tarafiga 
qarab o’sishi, rivojlanib borayotgan mamlakatlar ulushining ularning tashqi 
savdosida qisqarib borishi holatida yuzaga keladi (jahon savdosining 70%, Evropa 
Ittifoqi mamlakatlari-38%). Rivojlangan davlatlarning o’zaro savdosi ular 
eksportining 80 foizini o’z ichiga oladi (Evropa Ittifoqi mamlakatlari-58%), 
rivojlanib borayotgan mamlakatlar orasidagi savdo esa ular eksportining 1/4 
qismini tashkil etadi. Bunday hol jahon bozoridagi raqobat kurashini kuchaytirib 
yuboradi; 
j)