Valyuta bozori va valyuta operatsiyalarining xalqaro moliya munosabatlartdagi ahamiyati

2. XORIJIY VALYUTA VA VALYUTA OPERATSIYALARI
1993 yilda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasining «Valyutani tartibga solish to’g’risida»gi qonunida, xorijiy valyutaga quyidagicha ta'rif berilgan:

• 
  xorij davlatlarida muomalada yuruvchi va qonuniy to’lov vositasi hisoblanadigan pul birliklari, shuningdek, muomaladan olinayotgan yoki olingan bo’lsada, respublikamiz pul birliklariga ayirboshlanishi ko’zda tutilgan banknotlar;
  
• 
  chet el davlatlarining pul birliklari va xalqaro pul birliklarining hisobvaraqlardagi va depozitlardagi mablag’lari.
  

Mazkur qonun, shuningdek, «valyuta qimmatliklari» va «valyuta operatsiyalari» tushunchalariga ham aniqliklar kiritadi. Unga muvofiq, valyuta qimmatliklari quyidagilardir:

• 
  xorijiy valyuta;
  
• 
  xorijiy valyutadagi qimmatbaho qog’ozlar - fond qimmatliklari (aktsiya, obligatsiya va boshqalar);
  
• 
  xorijiy valyutadagi to’lov hujjatlari (chek, veksel, akkreditiv va boshqalar);
  
• 
  qimmatbaho metallar - oltin, kumush, platina va platina guruhiga kiruvchi metallar (palladiy, iridiy, rodiy, ruteniy va osmiy) har qanday ko’rinishda, shuningdek, lorn kurinishida (xar xil yuvelir ko’rinishidagilar bundan mustasno);
  
• 
  tabiiy qimmatbaho toshlar - olmos, rubin, zumrad, sapfir va aleksandirtlar (palladiy, iridiy, rodiy, ruteniy va osmiy), hamda gavxarlar har qanday ko’rinishda, shuningdek lorn ko’rinishida (xar xil yuvelir ko’rinishidagilar bundan mustasno).
  

«Valyuta operatsiyalari» esa, quyidagilardir:

• 
  valyuta qimmatliklaridagi mulkka egalik huquqi bilan bog’liq operatsiyalar, shu jumladan, xorijiy valyutadan to’lov vositasi sifatida foydalanish bilan bog’liq operatsiyalar hamda O’zbekiston Respublikasi milliy valyutasidan tashqi iqtisodiy faoliyatda foydalanish bilan bog’liq operatsiyalar;
  
• 
  xorijdan O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilayotgan va junatilgan hamda O’zbekiston Respublikasidan xorijga olib chiqilayotgan va junatilayotgan valyuta qimmatliklari;
  
• 
  xalqaro pul o’tkazmalari.
  

Yuqorida qayd etilgan valyuta operatsiyalarini tijorat banklaridan faqatgina «vakolatli banklar» nomini olganlari amalga oshiradilar. Vakolatli banklarga O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining valyuta operatsiyalarini amalga oshirish huquqini beruvchi Bosh litsenziyasini olgan hissadorlik-tijorat, tijorat, kooperativ va xususiy banklar, shu jumladan, chet el ishtirokidagi qo’shma banklar (filiallar, vakolatxonalar) ham kirishi mumkin.
Xorijiy valyutadagi operatsiyalar ikki turga, ya'ni joriy va kapital harakati bilan bog’liq valyuta operatsiyalariga bo’linadi.