«Al-Qoida» («Asos»). Radikal «islom» g‘oyalariga asoslan
gan ushbu transmilliy diniysiyosiy guruhning paydo bo‘lishiga
Usoma ben Laden (1957–2011) rahbarligida Afg‘onistonda Sovet
armiyasiga qarshi urushda ishtirok etish uchun ko‘ngillilarni yol
lash va ularni qurolaslaha bilan ta’minlash maqsadida Pokiston
hududida tuzilgan «Maktab alxidmat» byurosi asos bo‘lib xiz
mat qilgan.
78
2001yilning 11sentyabridagi terroristik faoliyatlar natijasida
AlQoidaning kelib chiqishi va shakllanishi hamda Usoma ben
Ladenning biografiyasi haqidagi ko‘plab ma’lumotlar paydo bo‘la
boshladi. Usoma ben Ladenning shaxsiyati va uning tashkilo
ti alQoida borasida ushbu bobda ko‘plab mavzular muhokama
qilingan. Ben Ladenning intellektual va ma’naviy shaklla nishining
keng konteksti o‘xshashdir: liberal, demokratik, g‘arbiy sivilizatsiya
ma’naviy mohiyatdan mahrumdir, bu esa uni Xudo ning yakuniy va
aniq ifodalangan vahiysiga qarshi qo‘yadi. Ushbu mavjud xatar tu
fayli mo‘min G‘arbga imkoni boricha qarshilik ko‘rsatishi va unga
bog‘liq bo‘lgan yoki xususan islom olamidagi u bilan ittifoq bo‘lgan
tuzumlarni buzishi lozim. Tarix to yakuniy, abadiy va osoyishta
musulmon olami o‘rnatiladigan oxirgi qiyomat voqealarigacha is
lomiy haqiqatning ahamiyati pasayib borishidan iboratdir.
1977-yilda Ben Laden Jidda shahridagi Qirol Abdulaziz univer-
sitetining muhandislik va biznes kursiga qabul qilingan. Undan islom
dinini o‘rganish ham talab qilingan, bu yerda u Abdulla A’zam va
Sayyid Qutbning ukasi, Misr ixvon tashkilotining a’zosi va akasi ning
nashrlarining muharriri Muhammad Qutbning rahnamoligi ostida
o‘zining salafiylik nazariyasini bo yitgan. A’zam Falastin ix von tash-
kiloti hamda Xamasning a’zosi deb topilgan. U 1967-yilgi olti kun-
lik urushda qatnashgan, 1969-yilda doktorlik dissertatsiyasini himoya
qabul qilgan va Iordaniya universitetida islom huquqshunosligi bo‘yi-
cha professor bo‘lgan. Bir necha yildan so‘ng u siqib chiqarilgan va
Abdulaziz universitetida ta’lim berishni boshlagan. Uning ravshan va
islom yerlarini qayta tiklash haqidagi tushunchasi ochiq va ravshan
bo‘lgan: «jihod va qurol bitta narsadir: muzokaralar, konferensiyalar
va dia loglarga o‘rin yo‘q». Xalifalik tomonidan boshqarilgan har qan-
day hudud xatto u kichik va yoki bir kishi ning qo‘lidagi hovli bo‘lsa
ham, qayta qo‘lga ki ritilishi shart. Ben Laden uchun bunday fikr ak-
siomadir.
Bir ma’lumotga ko‘ra, Ben Laden 1979-yilda Jome’ masjidi-
ning egallab olinishidan qattiq ta’sirlangan. Shaxsan u uchun mu-
him hisoblangan voqea Afg‘onistondagi Sovet ittifoqiga qarshi urush
79
bo‘lgan. Afg‘onistonning ahamiyati haqidagi fikr Ben Ladenning us-
tozi A’zamda u 1980-yili Makkada ba’zi afg‘on hojilarini uchrat-
ganidan so‘ng uyg‘ongan. 1984-yilda u Peshovarga ko‘chib borgan
va Mujohidlarga xizmat ko‘rsatish Byurosi ni tashkil qilgan. Saudi-
ya Arabistonida Ben Laden allaqachon Afg‘onistondagi jihod uchun
fondlarni yig‘ib qo‘ygan edi. U oqibatda o‘zining Peshovardagi us-
toziga qo‘shilgan va O‘rta Sharq dagi ko‘plab ko‘ngillilardan farq-
li ravishda Afg‘onistonda Sovet qo‘shinlariga qarshi faol kurashgan.
Uning Afg‘onistondagi taj ribasi va A’zam bilan hamkorligi unda ji-
hodning muhimligi haqidagi taassurotni qoldirgan. Ularning ikkala-
si uchun ham jihod ritorik chora-tadbir yoki tashviqot vositasi emas,
Do'stlaringiz bilan baham: |