Va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

t , s	A	B	I dop . prg , A
Id prg , A
0.1	90	0,018	2159,85	1936,51
1	90	0,024	1757,46	1597,66
10	90	0,034	1362,09	1238,26
100	90	0,06	907,29	824,81
1000	90	0,09	595,36	599,19
10000	90	0,102	394,16	358,33

1. Avvalgi rejim ─ nominal yuklama:

Hisob-kitoblarni 6.2 tablitsaga kiritamiz.
6.2. tablitsa. Nominal yuklama rejimi hisob-kitoblari ma’lumotlari

t , c	A	B	I dop . prg , A	Id prg , A
0.1	47,12	0,018	1348,82	1226,21
1	49,59	0,024	1091,22	992,02
10	56,19	0,034	844,21	767,46
100	64,44	0,06	571,15	519,23
1000	83,41	0,09	429,46	460,41
10000	90	0,102	394,16	358,33

7.1 Rasm. Oʻzgartgichning oʻta yuklanish xarakteristikasi I_{d prg} = f(t)


7. Toʻg‘rilagich himoyasi apparatlari va elementlarini tanlash
7.1. Avariya yuklamalaridan avtomatik oʻchirgichlar bilan himoya
Katta toklar oqadigan avariya yuklamalari oʻzgartgich qurilmasining oʻzgaruvchan tok zanjirlari elementlaridagi qisqa tutashuvlarda ham, yuklamadagi va ayrim yarim oʻtkazgich qurilmalardagi qisqa tutashuvlarda ham yuzaga keladi. Soʻnggi vaziyatdagi hollarda buzilmagan ventillar orqali oʻta katta toklar oqishi p-n oʻtish haroratining keskin ortib ketishiga olib keladi, bu esa toʻg‘rilagich elementining kuyishiga olib keladi. Himoyalash apparaturasi eng minimal kechikish bilan ishlab ketganida qisqa tutashuv zanjirini uzish va shu bilan avariya rejimining ventillar va elektrik kurilmaning boshqa elementlariga elektrodinamik va termik ta’sirlarini cheklash maqsadi uchun kerak boʻladi.
Oʻzgartgich qurilmasining yarim oʻtkazgich qurilmalari oʻta ortiqcha tok yuklamalariga eng sezgir boʻlgani sababli ventillar orqali kata miqdordagi toklar oqishi bilan bog‘liq boʻlgan shikastlanishlar (tashqi va ichki qisqa tutashuvlar)da ularni termik chidamlilikka tekshirish amalga oshiriladi.
Ventilning avariya yuklamalariga turg‘unligi himoya koʻrsatkichi (∫i²dt) bilan xarakterlanadi, agarda shikastlanish vaqtida issiqlik ekvivalentining qiymati (qisqa tutashuvning turlicha koʻrinishlarida yarim oʻtkazgich qurilmada ajralayotgan issiqlik energiyasi) himoya koʻrsatkichidan oshmasa, unda yarim oʻtkazgich qurilma oʻta katta toklar ta’siriga turg‘un hisoblanadi.
Elektr qurilma va jihozlarini muhofaza qiluvchi apparat sifatida avtomatik havo oʻchirgichlari (avtomatlar)dan foydalaniladi, avtomatlar ulardagi toklar belgilangan qiymatga yetganida ishlab ketadi. Avtomatning yaxshi tomoni shuki, unda himoya qurilmasi va oʻzgartgichni normal rejimlarda oʻchirish va ulash uchun ishlatiladigan kommutatsiya apparati birgalikda tayyorlanadi. 5.1 rasmda avtomatlarning oʻrni koʻrsatilgan. Oʻzgartgichning oʻzgaruvchan tok zanjirida oʻrnatilgan avtomat (A1) tashqi shikastlanishlarda ham, ichki shikastlanishlarda ham oʻchadi. Oʻzgarmas tok zanjiridagi avtomat (A2) faqat yuklamadagi qisqa tutashuvlarda ishlab ketadi va zanjirni uzadi.
Avtomatlarning dastlabki tanlovi konstruktiv jihatlar asosida amalga oshiriladi:
─ tok turi,
─ qutblar soni,
─ ajratgichlar koʻrinishi va soni, va shu kabilar.
Avtomatlarni tanlashning keyingi shartlari 7.1 tablitsada keltirilgan va avtomatning katalogda koʻrsatilgan parametrlarini himoya qilinayotgan zanjirdagi normalь va avariya rejimlaridagi tegishli kattaliklarini solishtirish bilan belgilanadi.
7.1 tablitsa. Avtomatlarni tekshirishning asosiy shartlari