Va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi navbahor tumani kasb-hunar maktabi "tasdiqlayman"

(/Transport agregatlarining ish unumdorligi. Transport vositalarining ish unum­dorligi — transport agregatlaridan to'liq foydalanish, konstruksiyasi sifati va tashish sharoitini belgilovchi muhim ko'rsatkichdir. CTninsport agregatlarining ish unum­dorligi muayyan vaqt (soat yoki smen«) oralig'ida bajarilgan transport ishlari miq- dorini ifodalaydi.

Transport agregatining soatli ish unumdorligi tonna-kilometrlarda ifodalanib, quyidagicha hisoblanadi:

U_s = q ■ K^d_yu ■ г- V, (1.57)

bu yerda K^d_yu — yuk ко ‘tarish qobilyatidan foydalanish dinamik koeffitsienti;

q — transportning nominal yuk ко ‘taruvchanligi, m;

т — smena vaqtidan foydalanish koeffitsienti,

V — transport agregati harakatining texnik tezligi, km/soat.

Yoki tonnalarda ifodalanuvchi yuk oboroti bo'yicha:

О V

V3_sd = — = q ■ (p ■K^sf_u ■ т, (1.58)

* sm ^yu

bu yerda Q — smena davomida tashilgan yuk miqdori, t;

T_sm — smena davomiyligi, soat;

S_yu ~ У^ик tashilayotgan masofa, soat;

(p, —probeg.

Yuqoridagi ifodadan ko'rinadiki, transport agregatining ish unumdorligi agre­gat yuk ko'taruvchanliga (q) ga, yuk ko'taruvchanlikdan foydalanish darajasi (Ajf_u) ga, harakat tezligi (V) ga, smena vaqtidan foydalanishi koeffitsienti (t) ga va probeg (

_t) ga to'q'ri proporsional ravishda ko'payadi.

Tashish masofasi yuritish bilan W_c ortadi W_CQ esa kamayadi.

Transport vositalarining yuqori ish unumdorligi yuklash-tushirishdagi, ayniqsa, qisqa masofaga tashishdagi to'xtab qolishlari keskin kamaytiriladi. Transport agregatlari ish unumdorligini oshirish tadbirlari. Transport agregat­lari ish unumdorligini oshiruvchi, ekspluatatsion sarf-xarajatlarni kamaytiruvchi tadbirlar jumlasiga quyidagilar kiradi:

44. 
    mexanizatsiyalash hisobiga yuklash-tushirish vaqtini kamaytirish va mashinani soz holatda saqlash;
    
45. 
    tashish ishlariniguruh usulida tashkil etish;
    
46. 
    tashish ishlari rejasini sinchkovlik bilan tayyorlash, marshrutlarni, texnik xizmat ko'rsatish punktlarini (zapravkalarni), yonilg'i quyish shoxobchalarini aniq tashkil etish, transport vositasi qaytishiga yuklarni tayyorlab qo'yish;
    
47. 
    yengil og'irlikdagi yuklarni tashishda katta metodli va yuzali avtomobillar- dan foydalanish hisobiga transport vositasining yuk ko'tarish qobiliyatidan foy­dalanish koeffitsientini ko'paytirish;
    
48. 
    transport agregatining harakat tezligini oshirish, yo'l sharoitlari (bo'ylama pro- fili kengligi, qoplamasi)ni yaxshilash, xafvsiz harakatlanish uchun sharoit yaratish, tranSjport vositasining texnik holatini yaxshilash va haydovchilar malakasini oshirish. V Transport ishlarida traktorlardan foydalanish xususiyatlari. Bajariladigan ish- ning turiga, ya’ni qishloq xo'jalik yuklari qayerdan qayerga tashilayotganiga qarab transport vositalari biron-bir dala, qo'rg'on, uchastka doirasida, xo'jalik doirasida va xo'jalikdan tashqarida ishlatiladigan xillarga bo'linadi. Traktorlar asosan dala, qo'rg'on, uchastka va xo'jalik ichidagi yuklarni tashishda ishlatiladi. Traktordan transport ishlarida tortish vositasi sifatida foydalaniladi, u transport vositasini yuk- langan pritsep, yarim pritseplar yordamida bajaradi.
    

Traktordan transport vositasi sifatida dala ishlaridan bo'sh vaqtlarda foydala­nish uning yillik ish bajarish hajmini oshiradi. Traktor bilan transport vositasi (pri­tsep) birgalikda traktor-transport agregati (TTA) deyiladi.

Traktor-transport agregatining barqaror ishlashini ta’minlaydigan tortish kuchi quyidagi tenglamadan aniqlanadi: |

P_t = G_prsin a + f_prG_pr. cosa,

bu yerda G_pr — pritsepning to'liq og'irligi, m;

f_pr — pritsep g'ildiragining aylanishiga qarshilikni hisobga oluvchi koeffitsient;

a — yo'lning bo'ylama qiyaligi, grad.

Hisoblashlarda f_pr ni g'ildirakli traktorning g'ildirashiga qarshilik koeffitsienti f_tr ga teng qilib olish mumkin.

Bu holda pritsepning to'liq og'irligi:

_ [P_uf G (sina + f_pr • cosa)]

^pr sina + f_pr ■ cosa

(1.59)

(1.60)

bu yerda R_{u t} — traktorning tortish kuchi, H.

Traktor transport pritsepning to'liq og'irligi G_pr dan uning o'z og'irligi G^ni ayrish orqali aniqlanadi.

= G_pf - G'_pr, (1.61)

Yuk ko'taruvchanlikdan foydalanish koeffitsienti

/,= — (1-62)

Q,

bunda q_t — haqiqiy tashilgan yukning massasi, t.

q_t — nazariy jihatdan tashish mumkin bo ‘Igan yukning massasi, t.

■ Traktordan transport ishlarida to'liq foydalanish uchun harakat vaqtini boshqa turdagi to'xtash vaqtlarini kamaytirish hisobiga iloji boricha ko'paytirish lozim.

Traktorni transport ishlarini bajarish uchun ishlatish sharoitlari turlicha bo'ladi. Ular yo'lsizlik sharoitida, qir-adirlarda yoki botqoqliklarda ishlatilishi mumkin.

Shu nuqtayi nazardan to'rttala g'ildiragi ham yetakchi bo'lgan traktorlarni ishlatish ma’qulroq.

Transport ishlarini bajarishda qo'llaniladigan traktorning tortish kuchi pritsep ulanish nuqtasining balandligiga va tortish chizig'ining yo'nalishiga bog'liq.

Yarim pritseplardan foydalanilganda ulash nuqtasining orqa g'ildiraklar o'qiga nisbatan siljish masofasi katta ahamiyatga ega.

Yuk tortishda yarim pritseplardan foydalanish qator afzalliklarga ega:

49. 
    pritsep va yuk og'irligining bir qismi traktorning orqa g'ildiraklariga tushishi tufayli mazkur g'ildiraklarning yer bilan ilashishi ortadi;
    
50. 
    tuzilishi sodda;
    
51. 
    og'irligi nisbatan kam;
    
52. 
    buriluvchanligi yaxshi va hokazo.
    

Transport vositalarining tortish kuchini oshirish pritseplarga (yarim pritsep- larga) yetaklovchi orqa ko'priklar o'rnatish bilan amalga oshiriladi.

Pritseplar traktorlarga asosan ulanuvchan, o'tuvchanligi va buriluvchanligi yaxshi bo'lishi kerak.

Traktor poyezdi (traktor bilan pritsepjning tormozlanish dinamikasini o'rganish shuni ko'rsatadiki, u puxta ishlangan, haydovchining boshqarishi uchun qulay, tor- moz yo'li me’yorda bo'lishi, tormozlash jarayonida barcha g'ildiraklarning bir maromda tormozlanishini ta’minlaydigan tormoz tizimi mavjud bo'lishi lozim.

Shu bilan birga traktor-pritsep poyezdi yo'l harakati xavfsizligi qoidalari talab qiladigan barcha jihozlarga, belgilarga ega bo'lishi shart.