Va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi navbahor tumani kasb-hunar maktabi "tasdiqlayman"

Burilish turlari va sxemalari

Burilish turlari	90’			180’
	I	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Burilish sxemasi			q-	Л	ft	ft	■(?	lp	T
Burilish yo'li- ning uzunligi	1,57R	(1,57- 9,2)R	6,6R	3,14R	(4,14- 6,3)R	6,3- (9,4)R	(5,15- 8,3)R	(9,4- 11,4)R	(13,2- 14,3)R	(5,14- 6,3)R
Eng kichik burilish eni- ning miqdori	R	2,8R	2R	R	(1- 2,8)R	13 PC oo i	(2,7- 2,9)R	2R	2R	R

Agregatning harakatlanish usulini tanlashdagi dalillar. Ish bajarish jarayonida traktor agregati harakatining ma’lum bir qonuniyati bo'yicha takrorlanishi mazkur agregatning harakat usuli deyiladi. Asosiy ish bajarishdagi harakatlar yo'nalishiga ko'ra aylanma, diagonal va to'g'ri chiziqli harakat usullariga bo'linadi.

Aylanma harakat usulida agregatning ish bajarish yo'nalishi ish uchastkasining tegishli tomonlariga parallel bo'ladi. Harakatning bu usulini dalaning markazidan cheti tomonga spiralsimon yoki aksincha dalaning chetidan markazi tomon spiral- simon yo'nalishda amalga oshirish mumkin.

Aylanma harakat usuli qishloq xo'jaligida juda kam qo'llaniladi. Ulardan boronalashda, o'lchamlari kichik va chetlari murakkab shaklda bo'lgan dalalarga ishlov berishda, ekish, hosilini yig'ish va shunga o'xshash ishlarni bajarishda foydalaniladi. Bu usulning noqulayligi dalalarning chetlarida ichki burilish maydonchalari talab qilinishidir. Bunday maydonlarga esa dastlabki (hosilni yig'ish paytida) yoki oxirgi (tuproqqa ishlov berishda) qo'shimcha ishlov berish kerak.

Diagonal bo'yicha ishlov berish usulida (1.4.1-rasm) agregat uchastkasi tomon­lariga nisbatan burchak ostida harakatlanadi. Bu usul, asosan, yerni ekishga tay- yorlash (boronalash, disklash, molalash) va dalalarni tekislashda qo'llaniladi, chunki bu usulda tuproq faqat uchastkaning bo'ylamasigagina emas. balki yon tomoni- ga ham suriladi. Bu esa haydash natijasida hosil bo'lgan notekisliklarni tekislashda muhim ahamiyatga ega.

To'g'ri chiziqli ishlov berish usuli (1.4.2-rastn) keng tarqalgan usullardan biri hisoblanadi. Ular, o'z navbatida burilish turiga ko'ra to'g'ri chiziqli, sirtmoqli va to'g'ri chiziqli sirtmoqsiz xillarga bo'linadi. Mazkur usul ish bajarish yo'nalishining to'g'ri chiziqliligi bilan xarakterlanib, harakat yo'nalishi ishlov beriladigan

uchastkaning tomonlaridan biriga parallel bo'ladi. To'g'ri chiziqli sirtmoqli ishlov berish mokisimon, bir tomonlama mokisimon, ag'darma ishlov berishga bo'linadi. To'g'ri chiziqli sirtmoqsimon ishlov berish qoplama, kombinatsiyalashgan ishlov berish, haydash va hokazo usullarni o'z ichiga oladi. 1.4.2-rasmda eng ko'p qo'llaniladigan ishlov berish usullari sxemalari keltirilgan.

1.4.3-rasm. To'g'ri chiziqli ishlov berish usullari sxemasi.

a—mokisimon; b—bir tomonlama mokisimon; d— ag'darma; e—lapanglab; /—qoplama; g— kombinatsiyalangan; /г—haydash.

Agregatlarning ish va salt yurishlari uzunligini aniqlash hamda kamaytirish yo'llari. Agregatlarni ishlatishda u yoki bu harakat usulini qo'llash muayyan dala sharoiti, texnologik jafayonning turi, traktor agregatining konstruktiv xususiyatlari bilan bog'liqdir. Harakat usulini tanlashda agrotexnik talablarni amalga oshirish imkoniyatlarini ham hisobga olish kerak. Agar dala sharoiti bir necha xil harakat usullarini qo'llash imkoniyatini bersa, u holda foydali ish koeffitsienti (tp) eng yuqori bo'lgan usulni tanlash kerak.

Ish yo'nalishlaridan foydalanish koeffitsienti (

(1.31)

syu

bu yerda £, — foydali ish yo'li, m;

L_syu — salt yurish yo‘li, m.

Ko'p yillik tajribalar shuni ko'rsatadiki, shudgorlashda aralash, ag'darma va lapanglab ishlov berish, ekish va kultivatsiya davrida qoplama va mokisimon, hosil- ni yig'ish davrida esa to'g'ri chiziqli harakatning deyarli barcha turlarini qo'llash yaxshi samara beradi. U yoki bu usulni tanlash, asosan ekishning turiga va mahal- liy sharoitga bog'liq.

Mashina va traktor agregatlarini ishlashi uchun dala va paykallarini tayyorlash bo'yicha ilg'or mexanizatorlarning tajribasi. Bajariladigan ishning sifati va unumini oshirish maqsadida dalani agregatlar ishlatilishi uchun tayyorlash muhim ahamiyatga ega. Bunday ishlar quyidagilarni o'z ichiga oladi:

1. Dalani ko'zdan kechirish va ishlovga halaqit beradigan narsalar (toshlar, metall buyumlar, chuqurlik va do‘ngliklar)ni bartaraf etish.

- 2. Agregatning harakatlanish usulini va yo'nalishini tanlash.

20. 
    Agregat buriladigan joylarni tekislash, belgilar o'rnatish yoki nazorat egatlar olish.
    
21. 
    Dalani kartalarga bo'lish.
    
22. 
    Birinchi kirish chizig'ini kengaytirish.
    

Traktor agregatlarining dala chetlarida burilish i uchun burilish maydonchalari tekislanadi va ularning kengligi burilish turiga bog'liq holda aniqlanadi.

Sirtmoqli burilish uchun burilish joyining kengligi quyidagi ifoda bo'yicha aniqlanadi:

E_s ~ 3R_min + I,

(1.32)

bu yerda R_min — traktor agregatining minimal burilish radiusi.

Sirtmoqsiz burilishda esa:

E_ss = l,5R_min + I (1.33)

Yuqoridagi ifodalar bo'yicha aniqlangan qiymatlarni traktor agregatining qamrov kengligiga karrali qilib yaxlitlash kerak. Bundan maqsad traktor agre­gati keyingi ishlov berishni to'liq qamrov kengligida boshlashini ta’minlashdir. Burilish maydonchasining kengligi traktor agregatining turiga va qamrov keng­ligiga bog'liq. Masalan, MTZ-50 traktori bilan uch korpusli plugdan tuzilgan haydov agregati uchun burilish maydonchasining kengligi 6,3 m ni, bu masofa K-700 traktori bilan sakkiz korpusli plugdan tuzilgan agregat uchun esa 25,2 m ni tashkil qiladi.

Kartalaming chegara belgilari aniq bo'lishi kerak. Aks holda, har yili ulami qaytadan belgilash uchun qo'shimcha vaqt sarf qilishga to'g'ri keladi. Agar dala­ning o'lchamlari kvadratga yaqin bo'lsa, haydov ishlarining yo'nalishini har yili o'zgartirib turish lozim.