Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi



Download 446,63 Kb.
Pdf ko'rish
bet9/12
Sana21.07.2021
Hajmi446,63 Kb.
#124880
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
712 18 AXu Yoqubov Muxammadsolix 23 variant

 

 

 

 

 


 

16 

2.1 Kvant shifrlash 

Yozuv paydo bo‘lganidan buyon odamlar xatxabarlarni    shifrlab  jo‘natishga 

urinib  keladilar. Oddiy  xat  xabarlarni  shifrlash  usullari  va  tizimlari tobora 

murakkablashib borgan bo‘lsa-da, lekin, oxiroqibat  har  qanday  qiyin  kodni  ham  

aniqlash  va maxfiy  xabarni  shifrdan  yechish  yo‘li  baribir topilgan. Bu borada 

kvant fizikasi taqdim etayotgan va «bir martalik bloknot» deb nomlanadigan 

shifrlash usuli esa mutlaqo ishonchli va puxta shifrlash  usuli deb  ta’kidlanmoqda.  

Bunda,  har  bir  harfning  son qiymatiga qandaydir tasodifiy qo‘shiladi va natijada, 

bunday  ishlov  berilgan  matn  yakunda  mutlaqo tasodifiy tartibdagi harf va 

belgilardan iborat bo‘lib qoladi.  Bunday  tasodifiy  kodlangan  matnni  esa 

shifrdan yechish deyarli imkonsiz bo‘ladi va uni faqat kalitga  ega  bo‘lgan  

odamgina  shifrdan  ocha  oladi. Lekin,  bunday  shifrlashning  ham  amaliy  

qo‘llashda muhim  bir  kamchiligi  mavjud.  Ya’ni  uning  kalitini shunchaki,  

oddiy  josuslik  (tintuv)  bilan  topib  olish mumkin. Biroq, kvant fizikasida ushbu 

muammoning ham  yechimi  topilgan.  Kvant  shifrlashning  eng ishonchli usulini 

olimlar Charlz Bennet va Jil Bassar ishlab  chiqishgan  bo‘lib,  ularning  

texnologiyasida shifrga  kalit  sifatida,  muayyan  fotonlarning qutblanishi  

xossasidan  foydalaniladi.  Bu  –  kvant kriptografiyasining  poydevori  sanaladi. 

Shu  tarzdaular, shifrlanganda  tasodifiy sonlarning bir martalik (qayta 

takrorlanmas)  ketma-ketligi  bilan himoyalanadigan  kriptografik  shifrlash  

usuliga  ega bo‘lishdi;  lekin,  ushbu  kodni  keraksiz  odamlar qo‘liga  tushib  

qolishining  o‘zidan  himoyalovchi texnik  usul  oddiyligicha  qolavergani  bois,  

ularda muayyan texnik qiyinchiliklar yuzaga kelgan. Shunga qaramay,  mazkur  

usulning  kelajagi  porloq  deya baholanmoqda.  Chunki,  kvant  chigalligi,  maxfiy 

xabarni jo‘natish paytida hali mavjud bo‘lmagan kalit bilan  shifrlash  imkonini  

beradi  va  bu  kalit,  faqat xabarni ochish paytida (u qachon ochilishidan qat’iy 

nazar!)  ma’lum  bo‘ladi.  Odatda  aynan  tasodifiylik xossasi  kvant  chigalligidan  

amaliy  foydalanish imkoniyatlarini cheklab qo‘yadi. Lekin, ushbu, kvant shifrlashi 

sohasida, aynan tasodifiylik  –  ishonchli va puxta  kalit  sifatida,  maxfiy  

axborotni  mukammal shifrlash imkonini bermoqda. 




 


Download 446,63 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish