V. V. Petrov aniqlagan. Ishlab chiqarishdagi elektr jarohatlarini ancha keyin: 1863 yilda o’zgarmas va 1883 yilda o’zgaruvchan tokni ta’siri yozilgan

 
/(R
e 
- К
иф
 
)
 

---

28
Tabiiy yerga ulash qurilmalar bo’lmagan holda 
R
e = 
К
иф 
Aniqlangan ekvivalent qarshiligi ruxsat etilgan qarshiligidan oshmasligi shart 
Reqarshiligida, odatda hisobga olinmaydi. Lekin yerga ulash qurilmalarini va yerga 
ulanadigan asbob-uskunalarni orasidagi katta masofalarida va yerga ulanadigan 
asbob-uskunalarini va ruxsat etilgan kichik qarshiliklari yerga ulanadigan 
uskunalariga jiddiy ta’sir etishi mumkin. Shu holatda yerga ulash qurilmalarini va 
yerga ulanadigan obyektni orasidagi o’tkazgichlarni maksimal uzunligini qarshiligi 
yoki turli kesimlaridagi o’tkazgichlar qarshiliklarni yig’indisi deb o’kazgichlar 
qarshiligi aniqlanadi. 
9. Yerga ulangan uskunani umumiy qarshiligi yerga ulash o’tkazgichlarni 
qarshiliklari va yoyilib ketish tok qarshiligi yig’indisiga teng bo’ladi. Buni qiymati 
ruxsat etilgan qarshiligidan oshmasligi shart: 
Re+Rc
 
Yerga ulash qurilmalarini nazorati. Foydalanishga kiritilishidan oldin davriy 
sinovlar (sex uskunalar uchun- 1yilda kamida 1 marta, podstantsiyalar uchun - 3 
yilda 1 marta) va o’lchovlar o’tkaziladi. 
Ko’rik va nazoratdan o’tayotgan vaqtda, o’tkazgichlarni kesimlari, ularni 
butligi va mustaxkamligi, yerga ulangan qobiqlarni barcha ulangan joylarni 
tekshiradi. Yerga ulash qurilmalarini yoyilib ketish toki qarshiligi o’lchanadi. Agar 
bir yil yer ko’rik bo’lgan vaqtida o’lchansa keyingi yil yer muzlagan vaqti 
o’lchanadi. 
Yerga ulash qurilmalarini yoyilib ketish tok qarshiligini o’lchash uchun 
ampermetr-voltmetr usuli va mahsus asboblar qo’llaniladi. O’lchash uchun ikkita 
mahsus elektrodlar - zond va yordamchi elektrod kerak bo’ladi. Sinovdan 
o’tayotgan o’lchash qurilmani 
R
potensaliga teng bo’lgan nol nuqtasini olish uchun 
zond qo’llaniladi. Odatda zond bo’lib yerga ko’milgan po’latli o’zak xizmat qiladi. 
O’lchanayotgan tok zanjirini 
198 
hosil qilish uchun yordamchi elektrod qo’llaniladi. Sinovdan o’tayotgan elektrod, 
zond va yordamchi elektrodlarni orasidagi masofa shunday bo’lishi kerakki, 
yoyilish tok maydonlari bir-biriga qo’shilmasligi kerak. Sinovdan o’tayotgan 
elektrod bilan zond orasidagi masofa, bittalik yerga ulagichlar uchun kamida 20 
metr, bir nechtalar uchun (2-5) kamida 40 metr, murakkab yerga ulash 
qurilmalarini sinovdan o’tayotgan qurilmani maydon dioganalidan kamida 5 
barobar ko’p bo’lishi kerak. 
Eng oddiy, mahsus asbob talab qilmaydigan usul, ampermetr- voltmetr usuli. 
Bu usuldan foydalanish uchun faqat katta ichki qarshiligiga ega bo’lgan voltmetr 
kerak bo’ladi xolos. Sinovdan utayotgan qurilmani yoyilish tok qarshiligi quyidagi 
formula bilan aniqlanadi: 

---

29