V. V. Mayskiy

β
1
- adrenoretseptorlarini faollashtiradi); 
■ atrioventrikulyar oʻtkazuvchanlikni osonlashtiradi (
β
1
- adrenoretseptorlarini faollashtiradi); 
■ yurak sistemasini oʻtkazuvchi tolalari avtomatizmini oshiradi (
β
1
- adrenoretseptorlarini 
faollashtiradi); 
■ teri, shilliq qavat, ichki a‘zolar qon tomirlarini toraytiradi (
1
- va 
2
-adrenoratseptorlarni 
faollashtiradi); 
■ skelet mushaklari qon tomirlarini kengaytiradi (
β
2
- adrenoretseptorlarini faollashtiradi); 
■ bronxlar, ichaklar, bachadon silliq mushaklarini boʻshashtiradi (
β
2
-adrenoretseptorlarini 
faollashtiradi); 
■ glikogenolizni faollashtiradi va giperglikemiya chaqiradi (
β
2 
- adrenoretseptorlarini 
faollashtiradi). 

---

116 
Manbaa:
@pharma_baza
Adrenalin 
1
- va 
2
-adrenoratseptorlarni faollashtirishi hisobiga qon tomirlarni toraytiradi. 
Lekin adrenalin 
β
2
-adrenoretseptorlarini faollashtiradi, shuning uchun qon tomirlar 
kengayishi ham mumkin, 
 
3-rasm:
Adrenomimetiklarning adrenoretseptorlarga ta‘siri. 
Qon tomirlarining 
β
2
-adrenoretseptorlari adrenalinga sezgirroq boʻladi va ularning 
qoʻzgʻalishi 
-adrenoretseptorlarga nisbatan ancha uzoqroq. Adrenalinning odatdagi 
dozalaridan foydalanganda, dastlab uning 
a
-adrenoretseptorlariga ta‘siri ustun turadi va 
tomirlar torayadi. Ammo 
a
-adrenoretseptorlarning qoʻzgʻalishi toʻxtaganidan soʻng, 
adrenalinning 
β
-adrenoretseptorlarga ta‘siri hanuzgacha saqlanib qoladi, shuning uchun 
vazokonstriksiyadan soʻng ularning kengayishi sodir boʻladi (19-rasm).
Butun organizmda adrenalin ba‘zi qon tomirlarining (terining qon tomirlari, shilliq pardalar 
va yuqori dozalarda - ichki organlarning qon tomirlarning) torayishiga va boshqa 
tomirlarning (yurak va skelet mushaklari qon tomirlari) kengayishiga olib keladi. Yurakni 
stimullovchi ta‘siri va vazokonstriktor ta‘siri tufayli adrenalin qon bosimini oshiradi. 
Pressor effekti, adrenalinni tomir ichiga yuborilganda yaqqol namoyon buladi. Bunday 
holda, dastlab qisqa muddatli reflektor bradikardiya boʻlishi mumkin ,ya‘ni qon bosimining 
biroz pasayishi bilan birga, keyin yana koʻtariladi. 
Bir marta vena ichiga yuborish bilan adrenalinning pressor ta‘siri qisqa muddatli 
(daqiqalar)boʻladi, keyin qon bosimi tez pasayadi, odatda boshlangʻich darajadan past 
boʻladi. Adrenalin ta‘sirining ushbu soʻnggi bosqichi uning tomirlarning 
β
2
– 
adrenoretseptor-lariga ta‘siri bilan bogʻliq (vazodilatator ta‘sir), bu 
a
-adrenoretseptorlarga 
ta‘sir toʻxtaganidan keyin bir muncha vaqt davom etadi. Keyin qon bosimi dastlabki 
darajasiga qaytadi (20-rasm). Adrenalin ta‘sirini 
a
-adrenoblokator va 
β
-adrenoblokator 
yordamida tahlil qilish mumkin (21-rasm). 
a
-adrenoblokatorlar ta‘siri fonida adrenalin qon 
bosimini pasaytiradi;
β
-adrenoblokatorlar fonida adrenalinning pressor ta‘siri kuchayadi. 

---

117 
Manbaa:
@pharma_baza