V. V. Mayskiy

3.5.Ganglioblokatorlar 
Ganglioblokatorlar parasimpatik va simpatik gangliy neyronlarining N
N
-xolinoretseptor-
larini, buyrak usti bezi magʻiz moddasining xromofin hujayralarini, karotid koptokchalarini 
bloklaydi. Shunday qilib, ganglioblokatorlar gangliy darajasida parasimpatik va simpatik 
innervatsiyani teng miqdorda bloklaydi. M-xolinomimetiklar, adrenomimetiklar ganglio-
blokatorlar ta‘siriga oʻxshash oddiy effekt chaqiradi.
Ganglioblokatorlar noradrenalin va adrenalinni buyrak ustidan ajralishini kamaytiradi, 
karotid koptokchalari N
N
-xolinoretseptorlari bilan nafas va vazomator markazlarining 
reflektor qoʻzgʻaluvchanligiga toʻsqinlik qiladi. Gematoensefalik barierdan oʻtuvchi 
ganglioblokatorlar (masalan, mekamilamin ) MNS N
N
-xolinoretseptorlarini bloklaydi.
Ganglioblokatorlar vegetativ gangliy N
N
-xolinoretseptorlari antagonisti sifatida ta‘sir 
koʻrsatadi. Ularning harakati parasimpatik va simpatik innervatsiya ta‘sirni bartaraf etishda 
namoyon boʻladi. U yoki bu innervatsiyaning ta‘siri qancha koʻp boʻlsa shunchalik koʻp 
bloklash harakati namoyon boʻladi. Parasimpatik innervatsiya qorachiqlar kattaligiga 

---

101 
Manbaa:
@pharma_baza
sezilarli ta‘sir koʻrsatadi: qorachiqlar odatda qisqargan boʻladi (rangli parda aylana 
muskullarining qisqarishi). Bunday holda, ganglioblokatorlarning parasimpatik innervatsi-
yaga bloklovchi ta‘siri yuqori darajada namoyon boʻladi - ganglioblokatorlar qorachiqlar 
kengayishiga olib keladi (midriaz). Kipriksimon muskullar asosan parasimpatik nerv 
innervatsiyalaydi. Ganglioblokatorlar parasimpatik gangliyni bloklab, kipriksimon 
muskullarni boʻshashiga - akkomodatsiya paralichiga olib keladi. 
Yurak qisqarishi chastotasi 70% adashgan nerv (n.vagus) ning tormoz ta‘siri bilan belgilana-
di. Ganglioblokatorlar vagusning sinoatrial tugunga tormozlovchi ta‘sirini bartaraf qiladi va 
odatda taxikardiyaga olib keladi. Yurak qorinchasi qisqarishining kuchi simpatik 
innervatsiya ta‘siri bilan belgilanadi (qorinchalar parasimpatik nerv bilan kam 
innervatsiyala-nadi). Ganglioblokatorlar simpatik innervatsiyaning stimullovchi ta‘sirini 
yoʻq qiladi. Yurakning qisqarishini susaytiradi. Yurak zarbasi kamayadi. Taxikardiyaga 
boʻlishiga qaramay, yurakning daqiqali ishi biroz kamayadi.
Atrioventrikulyar oʻtkazuvchanlikka n.vagus tormozlovchi ta‘sir koʻrsatadi, simpatik 
innervatsiya esa - aktivlovchi. Odatda, bu ta‘sirlar muvozanatlangan. Shuning uchun 
ganglioblokatorlar atrioventrikulyar oʻtkazuvchanlikka sezilarli ta‘sir koʻrsatmaydi. 
Koʻpchilik qon tomirlari (arteriyalar va venalar) faqat simpatik innervatsiyani oladi. 
Ganglioblokatorlar simpatik innervatsiyani stimulovchi ta‘sirini yoʻq qiladi va arteriya va 
vena tomirlarning kengayishiga olib keladi – arterial va venoz bosim kamayadi. Qon bosimi 
yurak ishi pasayishi tufayli kamayadi. Arterial bosimning pasayishiga gangliblokator N
N
-
xolinoretseptor bilan buyrak usti bezi magʻiz moddasinig xromafin hujayralari blokadasi 
yordam beradi va adrenalin va noradrenalin sintezi pasayishi sabab boʻladi. 
Bronx silliq muskullari faqat parasimpatik innervatsiyani oladi bronxokonstriktor ta‘sir 
koʻrsatadi. Shu bilan birga Bronx silliq muskullarida 
innervatsiyalanmagan
β
2
-adreno-
retseptorlar mavjud ular adrenalin yordamida qoʻzgʻaladi 
(Bronx kengaytiruvchi ta’sir 
koʻrsatadi)
. Odatda, bu ta‘sirlar muvozanatlangan. Shuning uchun ganlioblokatorlar bronxlar 
tonusiga sezilarli ta‘sir koʻrsatmaydi. Oshqozon-ichak yoʻllari va siydik pufagining silliq 
mushaklarining qisqarishi 
(sfinkterlar bundan mustasno)
shuningdek soʻlak, bronxial bezlar, 
oshqozon va ichak bezlari sekretsiyasi parasimpatik innervatsiyani stimullovchi ta‘siri bilan 
belgilanadi. Ganglioblokatorlar oshqozon-ichak yoʻllari peristaltikasini, siydik pufagi 
tonusini, bronxial va ovqat hazm qilish bezlarini sekretsiyasini kamaytiradi. 
Ganglioblokatorlar ter bezlarining sekretsiyasini kamaytiradi 
(atipik simpatik xolinergik 
innervatsiya bloki).
Tibbiy amaliyotda ganglioblokatorlarning asosan gipotenziv ta‘siri 
qoʻllaniladi. Gipertenziv krizisda teri ostiga yoki mushak ichiga