V. V. Mayskiy

4.2. Simpatomimetiklar (bilvosita adrenomimetiklar) 
Simpatomimetiklar
- 
adrenergik 
tolalar 
uchidan 
noradrenalinni 
chiqarilishini 
kuchaytiradigan moddalar. 
Simpatomimetiklar tarkibiga 
efedrin, amfetamin, tiramin
kiradi. 
Efedrin
- efedra alkaloidi (Kuzmicheva oʻti). Kimyoviy tuzilishi va farmakologik ta‘siri 
jihatidan efedrin adrenalinga oʻxshaydi, ammo ta‘sir mexanizmi undan sezilarli darajada farq 
qiladi. 
Efedrin adrenergik asab tolalari uchlaridan noradrenalinnii chiqarilishini kuchaytiradi faqat 
kuchsiz darajada toʻgʻridan-toʻgʻri adrenergik retseptorlarni stimullaydi. Shunday qilib, 
efedrin samaradorligi adrenergik tolalar oxiridagi mediatorlar zaxirasiga bogʻliq. Qon 
tomirlarini denervatsiya qilish tajribalarida efedrinning qon tomirlariga ta‘siri sezilarli 
darajada susayadi (22-rasm). 
Efedrinni tez-tez yuborish yoki simpatolitiklarni tayinlanishi sabab mediatorlar zaxirasi 
tugaganda, efedrin ta‘siri susayadi. 
Efedrin adrenalindan adrenergik sinaps stimulyatori sifatida kamroq faollik, koʻproq 
turgʻunligi (ichga qabul qilinganda samarali) va uzoqroq ta‘sir davomiyligi bilan farq qiladi 
Efedrin qon tomirlarini toraytiradi va yurak faoliyatini stimullaydi. Shu munosabat bilan 
efedrin qon bosimini oshiradi; ta‘sir davomiyligi - 1-1,5 soat. 
Juda tez-tez yuborilganda (20-30 daqiqadan soʻng) efedrin ta‘siri tezda pasayadi. Bunday 
hodisa "
takifilaksiya
" atamasi bilan ifodalaniladi (tez oʻrganib qoʻlish). 
Efedrinning vazokonstriktor ta‘siri mahalliy ravishda qoʻllanilganda ham namoyon boʻladi - 
uning eritmalari shilliq pardalarga qoʻllanilganda. Shilliq qavatning yalligʻlanishi holatida, 
qon tomirlarining torayishi yalligʻlanish hodisalarining pasayishiga olib keladi. 
Efedrin bronxlar mushaklarini boʻshashtiradi. Efedrin MNS ni , xususan, hayotiy muxim
markazlarni - nafas olish va vazomotor markazlarni stimullaydi. Oʻrtacha psixostimulovchi
xususiyatga ega.