В сборник вошли научные работы участников Международной конференции

 
KERAMIK MAHSULOTLAR ISHLAB CHIQARISHDA MAHALLIY XOM 
ASHYOLARNING O
ʻ
RNI VA FOYDALANISH ZARURATI
 
Xamdamova Shoxida Sherzodovna 
texnika fanlari doktori (DSc), dotsent, Fargʻona Politexnika instituti OʻUBB 
Xokimov Abdulaziz Ergashali oʻgʻli 
Fargʻona Politexnika instituti, “Kimyoviy texnologiya” kafedrasi assistenti 
Annotatsiya 
Oʻzbekistonda keramik mahsulotlar ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyolar 
ahamiyatini oshirish, yangi tarkib hamda strukturalarni yaratish. 
Kalit so’zlar
: Kaolin, gil, albit, ortoklaz, kvars, dolomit, BaCO
3
, suyuq shisha. 
Annotation 
Increasing the role of local raw materials in the production of ceramic 
products in Uzbekistan. 
Keywords: 
Kaolin, clay, albite, orthoclase, dolomite, BaCO
3
, liquid glass. 
Silikat va qiyin eruvchan nometall materiallar kimyoviy texnologiyasi 3 ta 
katta sohadan iborat: 

---

81 
-Keramika va oʻtga chidamli materiallar kimyoviy texnologiyasi; 
-Shisha va sitallar (shishadan olinadigan mayda kristall strukturali zich va 
mustahkam materiallar) kimyoviy texnologiyasi; 
-Bogʻlovchi moddalar kimyoviy texnologiyasi. 
Keramika va shishalar asosida olingan material va buyumlar nihoyatda xilma 
xildir. Ular tashqi koʻrinishi boʻyicha monolit holda olinishi (yigʻma konstruksiya, 
gʻisht, chinni-sopol, shisha va sitall buyumlari), turli soha- texnika, qurilish va 
xoʻjalikda ishlatilishi, turli uslubda ishlov olgan boʻlishi va qolaversa turli-tuman 
kimyoviy tarkibga ega boʻlishi mumkin. 
Shunday boʻlishiga qaramay keramika va shisha mahsulotlarining deyarli 
asosiy belgilari, ayniqsa ishlatiladigan xomashyo turi, ishlab chiqarish usuli va 
texnologik parametrlari jihatidan bir-biriga oʻxshab ketadi. Bunday deyish, albatta, 
materiallarni kimyoviy tarkibi, ishlash vositalari va usullari bobida hech qanday 
oʻzgarish yoʻq, degan xulosani keltirib chiqarmaydi. Ammo farq koʻproq, ishlab 
chiqarilgan materiallarning kimyoviy-mineralogik tarkibi, minerallarning oʻzaro 
jipslashishi hamda ularga bogʻlik boʻlgan xossalarga kelib taqaladi. Olingan 
modda kimyoviy muhitga beqaror va barqaror, oʻtga nisbatan bardoshli yoki 
chidamsiz, xira va shaffof boʻlishi mumkin. 
Yangi keramika va yangi shisha mahsulotlarining koʻplab ishlab chiqarilishi, 
ularga jahon bozoridagi talabning kun sayin oshib borishi, ishlab chiqarishning 
xomashyo bazasini ham kengaytirish zaruriyatini tugʻdirdi. Kaolin, bentonit, dala 
shpati, qum, magnezit, oxaktosh, dolomit, soda, potash kabi an’anaviy moddalar 
oʻz mavqeini saqlab qolgan holda xomashyo bazasi koʻp sonli tabiiy va sun’iy 
birikmalar BeO, Y
2
O
3
, A1
2
0
3
, ZnO, SnO,MgO, TiO,, ZrO, Fe
2
O
3
, ZnS, BaS, CeS, 
BeS, CdS, SnO, SiC, TiC, Si
3
N
4
, ThO
2
, TiB
2
, ZrB
2
, ZnB
2
, B
4
C, BN, TiN, UO
2
, 
ThS, UC, WC, US, va hokazolar hisobiga oshdi. 
Keramika va shisha texnologiyasi tarkibiga kiruvchi xomashyolarni qidirib 
topish va ular asosida yangi texnologiyalar joriy etish va chiqarilayotgan 
mahsulotlar sifatini yaxshilash hozirgi kunning dolzarb muammolaridandir[1]. 
Keramik mahsulotlar, xususan sanitar-texnik buyumlar ishlab chiqarish 
texnologiyasi 2 qismdan iborat: 1) keramik mahsulotning tana qismini ishlab 
chiqarish; 2) keramik mahsulotning yuza qismini ishlab chiqarish. 
Keramik mahsulot tana qismiga gil tuproq, kaolin, dala shpati, kvars qumi 
ishlatiladi va quyidagi jadvalda keltirilgan. 
Jadval-1