V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

Uskuna asboblarining titrashi
 (tebranishi, dirillashi). Ishchi uzoq 
vaqt titrovchi mashinada ishlaganda titrash kasaliga duchor bo‘lishi 
mumkin (odam bo‘g‘inlarining kasallanishi, ya’ni harakatlanish reflek
-
si ishining buzilishi). Titrash ta’sirida ishlayotgan odamning ish unum-
dorligi pasayadi, uskunalarni ishonch bilan ishlashi kamayadi. Ko‘pgina 
dastgohlarning zararlanishi, sinib ishdan chiqishining asosiy sababchi-
si titrash darajasining yuqoriligidadir. Burg‘ilash ishlarida band bo‘lgan 
kishilar titratma kasallikdan saqlanish uchun lahim o‘tuvchi burg‘ilov-
chi karetadan foydalanib, uskuna bilan kamroq kontaktda bo‘lishi zarur. 
Konchilik ishlarida qo‘llaniladigan uskuna, dastgohlarning titrash tez-
ligi sanitariya qoidasida belgilangan me’yordan ortiq bo‘lishi mumkin 
emas. Yo‘l qo‘yilgan me’yoriy titrash ikki intervalda – tebranish chasto-
tasi 11 dan 3000 Hz gacha va 2 dan 63 Hz dan yuqori bo‘lmasligi kerak.
Sharoshkali burg‘ilovchi dastgohda titrash darajasini kamaytirish 
uchun keng ko‘lamda kavjoy amortizatorlari qo‘llaniladi. Bunday amor-
tizator doloto va burg‘i shtangasi oralig‘iga o‘rnatiladi. Amortizatorning 
elastik elementi doloto skvajina tubida yuzaga keladigan o‘q yo‘nalishi 

---

87
va buruvchining titrashini 2–5 barobar kamaytiradi, uning chidamliligi-
ni 30–60% ko‘paytiradi. Burg‘ilash tezligi o‘q yo‘nalishidagi kuchlarda 
amortizator bilan va amortiza-torsiz ham bir xilda qoladi.
Shovqin va titrashdan yuzaga keladigan kasalliklarning oldini  
olish uchun konda ishlatiladigan mashina va mexanizmlarning inson 
organizmiga zararli ta’sirini kamayirish maqsadida ularni avtomatik 
va masofadan boshqarishga o‘tish kerak.
Hozirgi kunda qo‘l pnevmatik burg‘ilovchi mashinalar o‘zining kon 
lahimlari o‘tishdagi imkoniyatini ishlatib bo‘ldi. Shuning uchun shunday 
tendensiya vujudga keldiki, lahimlar o‘tishda qo‘l perforatorlari o‘rniga 
og‘ir burg‘ilovchi mashinalarni (og‘irligi 30 kg ortiq) manipulator yoki 
chanasimon uskunaga o‘rnatib, burg‘ilovchi organlarini avtomatik bosh-
qarishga o‘tish burg‘ilovchining sarflaydigan kuchini 30–50% kamay
-
tirib, ish unumdorligini 10–15% ko‘tarilishiga olib keldi.
Gorizontal lahimlarni o‘tishda qo‘llanilayotgan burg‘ilovchi karetka 
va o‘zi yurar burg‘ilovchi mashinalar СБКИС-2, КБГР-2, СБКИ-2ПР, 
pnevmoshinali g‘ildirakli va СБКИ g‘ildirakli mashinalarni qo‘lla nish 
cheklanganligi asosiy sababi ularni lahimda joylashtirish yuklovchi 
mashinalarni bir izli temir yo‘lda joyini almashtirish imkonining chek-
langanligi va uning bahosini yuqoriligi, qo‘llanishda va sotib olishda, 
ayniqsa, kichik ruda konlarida imkoniyati cheklanganligidir.