V. Gavel Kuchsizlar kuchi rtf

истеъмолчилар жамиятининг “тарихий” жуфтланиши ҳосиласи: ёки бу –
жараённи, замонавий цивилизациянинг арзон васвасалари эвазига
“юқори идеаллардан” воз кечишга тайёр ҳамда “пода бефарқлиги”
эпидемияси олдида ожиз инсоннинг “ёлғон ҳаётга” оммавий мослашиш
ёхуд “ўзтоталитаризмнинг” жамиятда кенг тарқалиши дея оламизми?
Балким
бу
–
истеъмолчига
айланган
инсоннинг ўз маънавий
яхлитлигини, нафсий истаклари йўлида қурбон қилишнинг урчишидир?
Ниҳоят, тузумимиздаги хиралик ва бўшлик, аслида, замонавий ҳаётнинг
посттоталитар тузумда кескин акс этишининг натижасидир ва аслида, ташқи
24

---

ўлчамлар бўйича у Ғарбдан анча орқада бўлса ҳам – биз унинг ривожланиш
тенденциялари моҳиятига яширин йўналишда хизмат қилмаяпмизми?
7
Энди тасаввур қилингки, бир кун бизнинг кўкатчимиз қўзғолон кўтарди
ва кимнингдир розилиги учун шиор осишга чек қўйди, “сайловларнинг”
аслида ҳеч қандай сайлов эмаслигини билиб, бундай сиёсий тадбирларга
боришни тўхтатди, йиғилишларда эса ўйлаганини айта бошлади ва ҳатто
виждони буюрган одамларга хайрихоҳ бўлишга ўзида куч топди.
Ушбу норозилик ортидан кўкатчи “ёлғон ҳаёт” дан воз кечади,
ритуални рад этади ва “ўйин қоидаларини” бузади: у йўқолган шахсиятини ва
қадр-қимматини қайтаради; у озод бўлади. Унинг норозилиги рост ҳаётда
яшашга уринишдир. Бу учун ҳисоб-китоб эса узоқ куттирмайди: у
мудирликдан юк ташувчига айланади, ойлик маоши пасаяди, Болгарияда дам
олиш орзусидан воз кечишга тўғри келади, фарзандларининг кейинги таълими
эса савол остига олинади. Раҳбарлар ундан айб топади, ходимлар эса
шубҳалана бошлайдилар.
Aлбатта,
ушбу
санкциялар
ижрочиларининг
аксарияти,
ўз
хоҳиш-иродаси билан эмас, балки шунчаки “шароитлар” таъсири остида, яъни
кўкатчини илгари ўз шиорини эълон қилишга мажбур қилган “шароитлар”
асосида жазолаш билан шуғулланадилар. Кўкатчи – ижрочилар томонидан
шунчаки буйруқ берилганлиги ёки содиқлигини исботлаш учун ёхуд бу
турдаги муаммоларни “фақат” шу тарзда
(умумий панорама фонида)
ҳал
қилиш керак деган ишонч билан таъқиб қилинади. Қисқача айтганда,
ижрочилар агар белгиланган тартибда ҳаракат қилмаса, ўзлари шубҳа остига
олиниш қўрқуви асосида ҳаракат қиладилар.
25

---

Санкция ижрочилари – моҳиятига кўра, посттоталитар тизимнинг
таркибий
қисми,
“ўзҳаракатнинг”
ташувчиси
ёки
ижтимоий
“ўзтоталитаризмнинг” кичик мурватчалари сифатида вазиятнинг моҳиятига
киришади. Бинобарин, давлат санкция ижрочилари орқали кўкатчини ўзининг
номақбул фарзанди сифатида тизимдан сиқиб чиқаради ва қўзғолон учун
жазолайди ҳамда яккаланишга ҳукм қилади.
Режим бу ишни “ўзбошқариш” ва шахсий ҳимоя мантиғига асосланиб
амалга оширади: ахир кўкатчи бу ҳаракати билан нафақат ўзининг шахсий
норозилигини кўрсатди, балки ундан ҳам хавфли нарсани қилди: у “ўйин
қоидалари”ни буз ди ва бу ишларнинг шунчаки ўйин эканлигини кўрсатди. У
режимни қўллаб-қувватловчи устун бўлмиш “иллюзиялар” дунёсига хавф
солди,
ҳокимият
структурасини
зўриқтириш
орқали
бириктирувчи
тўқималарни йиртди, ёлғон ҳаёт бу ёлғон ҳаёт эканлигини кўрсатди, у
“олийлик” фасадини синдирди ва ҳокимиятнинг “туб” асосларини ёритди,
яъни ҳақиқат банди қилинган зиндонга чироқ тутди. Ҳа, у “Қирол яланғоч-ку ”
9
деб ҳайқирди. Қирол яланғочлиги ҳақиқат бўлганлиги учун ҳам бу сўз жуда
хавфли эди: у ўз ҳаракатлари билан оламга ишора қилиб, ҳаммага парда ортига
кўз ташлашга имконият берди; У аслида, ҳақ билан яшаш мумкинлигини
кўрсатди.
Тизимнинг асосий унсури сифатида “Ёлғон ҳаёт” фақат ўзининг
универсаллиги шарти билан ҳаракатга келиши мумкин; у ҳамма ерда бўлиши
ва барча ҳудудда жорий қилиниши керак. У ҳатто “ҳақ ҳаёт” билан бирга
мавжуд бўлиш фикрининг вужудга келишига ҳам йўл қўймайди, чунки
“ёлғонда яшаш” дан ҳар қандай оғишни тамо йил сифатида рад этади ва
умуман ўзи учун хавф сифатида кўради. Буни тушуниш мумкин: чунки, “ёлғон