V. G. Mikulskiy

km/th



Guruch. 3.1. Yer qobig'ining tuzilishi diagrammasi:

1 - cho'kindi qoplamasi; 2 - granit qatlami; 3 - bazalt qatlami; 4 - peridotit tarkibining yuqori mantiyasi; 5 - eklogit (granit-piroksen) tarkibining yuqori mantiyasi; 5-6,10-12 va boshqalar. - qatlamning o'rtacha qalinligi (km)

Magmatik jinslarning asosiy komponenti kremniy (SiO2) boʻlib, tarkibiga qarab (erkin va kimyoviy bogʻlangan holatda) bu jinslar kislotali (>65% SiO2), oʻrta (52-65% SiO2) va asosiy (40-52 % SiO2).

Yer qobig'ining bazalt qatlami asosiy jinslardan iborat. Okeanlar ichida uning yuqori qismi to'g'ridan-to'g'ri o'rganish mumkin; okeanlar ostidagi bazalt qatlamining qalinligi 5-6 km dan oshmaydi, qit'alar ichida esa 40 km ga etadi. Granit qatlami asosan felsimon jinslar va turli metamorfik jinslardan iborat. Bu qatlam materiklar va qit'a yon bag'irlarida rivojlangan. Uning qalinligi platformalar ichida 10 km dan buklangan joylarda 30 km gacha o'zgarib turadi. Platformalarda er qobig'ining umumiy qalinligi 30-40 km, burmali zonalarda 30-70 km ga etadi.­

Shakllanish sharoitiga qarab magmatik jinslarning ikkita asosiy guruhi ajratiladi - chuqur joylashgan (intruziv) va otilib chiqqan (effuziv). Chuqur joylashganlar - bu yer qobig'ining turli chuqurliklarida magmaning qotib qolishi paytida hosil bo'lgan jinslar. Otilgan jinslar vulqon faolligi, magmaning chuqurlikdan chiqib ketishi va er yuzasida qotib qolishi natijasida vujudga kelgan. Klastik jinslar lavaning tez sovishi natijasida hosil bo'lgan.­

Togʻ jinslarini hosil qiluvchi minerallar

Magmatik jinslarning asosiy jins hosil qiluvchi minerallari: kvarts (va uning navlari); dala shpatlari; temir-magniy silikatlari.

Bu minerallarning barchasi xossalari jihatidan bir-biridan farq qiladi, shuning uchun jinsdagi ma'lum minerallarning ustunligi uning qurilish xususiyatlarini o'zgartiradi: mustahkamlik, chidamlilik, yopishqoqlik va ishlov berish qobiliyati (silliqlash, silliqlash va boshqalar uchun).­­

kvarts, kremniydan tashkil topgan (kristal shaklidagi kremniy dioksidi SiO2, eng kuchli va chidamli minerallardan biridir. U juda yuqori bosimga (2000 MPa gacha) va mo'rt materiallar uchun yuqori valentlikka (taxminan 100 MPa) ega); yuqori qattiqlik, past faqat topaz, korund va olmosning qattiqligiga; juda yuqori kislotaga chidamliligi va, odatda, oddiy haroratlarda kimyoviy qarshilik; gidroflorik kislota va issiq fosforik kislota kislotalardan ta'sir qiladi; gidroksidi va karbonat ishqorlari yuqori haroratlarda kvarts bilan o'zaro ta'sir qiladi; yuqori refrakterlik - 1700 ° S haroratda eriydi. Kvars rangi ko'pincha sutli oq, kulrang topiladi.

Yuqori kuch va kimyoviy qarshilik tufayli kvarts tarkibiga kiradigan magmatik jinslarning nurashi paytida deyarli o'zgarmaydi (masalan, granitlarni yo'q qilish paytida). Shuning uchun u ham choʻkindi jinslardagi (qumtoshlar va kvarts qumlarida) eng muhim minerallardan biridir.­­