V azir lig I a d h a m vaisov teri va tanosil


bet3/267
Sana09.03.2023
Hajmi
#917437
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   267
Bog'liq
Teri va Tanosil Kasalliklari (Adham Vaisov) - T., 2009 y.

U M U M I Y Q I S M
TERINING TUZILISHI
Teri - inson tanasini qoplab turuvchi a ’zo. Terida morfofunksional 
yagona holatda b o ‘lgan va shartli ravishda uch qavat: epidermis - teri 
p o ‘stlog‘i, derma - asosiy teri va gipoderma - teri osti yog1 qavatlari 
tafovut etiladi 
(1-rasm).
T eri h o m il a n i n g b irin ch i 
haftalarida embrionning ektoder- 
m a va mezoderma qavatlaridan 
hosil b o ‘ladi. Homilaning ekto- 
d e rm a v a r a g ‘id an e p id erm is, 
mezoderma varag‘idan esa derma 
va teri osti yog‘ qavatlari yuzaga 
keladi. Homilaning 3-4-haftalari- 
da teri ultrastrukturasida faqat bir 
qavat - silindrik hujayralar teri­
ning ayrim sohalarida kuzatiladi, 
k a ft-to v o n s o h a la rid a esa ikki 
qavat silindrik hujayralar kuzati­
ladi. Embriogenezning 6-7-hafta- 
sida hom ilan i q o p la b turuvchi 
epitelial p arda ikki q a vatdan -
bazal va teri - dermadan iborat 
bo ‘ladi. Homila 7 oyligida epider- 
misning t o ‘liq rivojlangan hamma 
qavatlari kuzatilib, kaft va tovon 
s o h a la r id a
m u g u z la n u v c h i 
hu jayralar vujudga keladi. Shu 
davrda elastik va kollagen tolalar, 
sochlar, tirnoqlar, soch follikullari 
v ujud ga keladi. D a s t la b tekis 
k o n t u r g a ega boMgan bazal 
membrana dermaning rivojlanib, 
s it o p l a z m a t i k o ‘s m a l a r hosil
3-rasm. T e r in i n g g is t o lo g iy a si.
E - epidermis; D - derma;
Y e 
(gipoderm a) teri osti y o g 4
kle tchatk asi. 1) m u g u z qavat;
2 ) d o n a d o r hujayralar qavati;
3 ) ti k a n a k sim o n hujayralar qavati;
4) bazal qavat; 5) elastik tolalar;
6) k o lla g e n tolalar; 7) fibrotsitlar;
8) y o g ‘ hujayralari.
11


b o ‘lishi h is o b ig a t o ‘lq in s im o n k o n t u r g a ega b o ‘lib, d e r m a n in g
s o ‘r g ‘ich sim o n y o ‘nalish i b o ‘y lab u n in g k o n t u r i n i t a k r o r l a y d i . 
H om ilaning s o ‘nggi oylarida teri stru k turasi t o i i q , k o ‘p tarm oq li 
fiziologik vazifani bajara oluvchi yagona a ’zo sifatida takomillashadi.
Epidermis - terining ko4p qavatli ustki qismi b o iib , 5 qavat hujayradan 
tashkil to p g an b o ‘ladi. H u ja y ra la r bir-biridan shakli, soni h a m d a
funksional holati bilan farq qiladi. Epidermisning asosini bazal yoki asosiy 
qavat (Stratum basalis) tashkil etadi, undan so‘ng tikanaksimon (Stratum 
spinosum), do nador (Stratum granulosum), yaltiroq-shaffof (Stratum 
lucidum) va muguz (Stratum corneum) qavatlari tafovut etiladi. Tashqi 
muguz qavat hujayralari doimo k o ‘chib, yangilanib turadi. Shu sababli 
muguz qavati shartli ravishda ikki qavatga ajratiladi: birmuncha zich 
muguzlanuvchi keratinotsitlar qavati - shaffof qavat yuzasida joylashadi 
va biriktiruvchi deb ham nomlanadi; yuza qavati - oson k o ‘chib, t o ii q
muguzlanuvchi keratinotsitlardan tashkil topadi.
Bir qator prizmasimon silindrik hujayralardan tashkil topgan bazal 
qavat ostida va dermaning chegarasida, bazal membrana hujayralarning 
yulduzsimon o ‘smalaridan vujudga keladi. Bazal membrana epidermis 
va dermaning mustahkam aloqasini t a ’minlaydi.
Bazal qavat keratinotsitlari doimiy k o ‘payib, mitotik jarayon holatida 
bo4ladi (shuning uchun ham bu hujayralar sitoplazmalari k o ‘p miqdorda 
D N K va R N K saqlovchi strukturalar - ribosoma va mitoxondriyalarga 
ega) va bu faollik epidermis yuqori qavat strukturalarining hosil boiishi 
va yangilanib turishini t a ’minlaydi. Bazal qavat hujayralari orasida 
m e la n in p ig m e n ti ish lab c h iq a r u v c h i m e la n o ts it h u j a y r a la r i, oq 
o ‘sim tasim on epidermotsitlar - Langergans hujayralari va sezuvchi 
hujayralar (Merkel hujayralari) joylashadi.
Bazal q a v a t y u zasid a 3-8 q a t o r h u j a y r a la r d a n ib o ra t b o i g a n
tikanaksimon qavat joylashadi. Bu hujayralar k o ‘plab sitoplazmatik 
o ‘simta (tikan yoki k o ‘prik, akant)larga ega. Hujayralar zichlashgan 
hujayra parda - tonofibrill va tonofilamentlarga ega. Sitoplazmatik o ‘sma 
(akant)lar hujayralami bir-biri bilan biriktiradi va ular orasida kanallar 
t o ‘rini hosil q iladi, bu t o ‘rla r d a n esa h u j a y r a la r a r o s u y u q lik la r
sirkulyatsiya qiladi 
( 1-2-rasmlcir
) .
Desmosoma va tonofibrillalar hujayralarning ichki tayanch karkasini 
t a ’minlaydi, hujayralam i mexanik jaro h atlanish lard an himoyalaydi. 
Tikanaksimon qavatda ham oq o ‘simtasimon epidermotsitlar mavjud 
b o i i b , ular keratinotsitlar bilan birgalikda immun - himoyalovchi 
funksiyasini amalga oshiradilar.
Tikanaksimon qavatdan so‘ng 1 -3 qavat hujayralardan iborat donador 
qavat joylashadi, bu qavat hujayralari kaft-tovon sohasida 3-4 q ator
12


hujayralardan tashkil topgan. Bu hujayralar teri sathiga yaqin sohalarida 
rombsimon, yassilashgan shaklga, quyi qismida esa silindr va kub shakliga 
ega. Keratinotsit yadrolarida D N K va R N K saqlovchi strukturalar soni 
keskin kam aygan b o4ib, sitoplazm alarida esa donad or kiritm alar -
keratogialin kuzatiladi. D o n ad o r qavat hujayralarida tonofibrillyar- 
keratogialin strukturalari hosil boMishi sababli bu qavat k o ‘pincha 
keratogialin qavati deb ham ataladi.
Keratinosit
Mclanosit
Melanofag
2-rasm. 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   267




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish