b o ‘lishi h is o b ig a t o ‘lq in s im o n k o n t u r g a ega b o ‘lib, d e r m a n in g
s o ‘r g ‘ich sim o n y o ‘nalish i b o ‘y lab u n in g k o n t u r i n i t a k r o r l a y d i .
H om ilaning s o ‘nggi oylarida teri stru k turasi t o i i q , k o ‘p tarm oq li
fiziologik vazifani bajara oluvchi yagona a ’zo sifatida takomillashadi.
Epidermis - terining ko4p qavatli ustki qismi b o iib , 5 qavat hujayradan
tashkil to p g an b o ‘ladi. H u ja y ra la r
bir-biridan shakli, soni h a m d a
funksional holati bilan farq qiladi. Epidermisning asosini bazal yoki asosiy
qavat (Stratum basalis) tashkil etadi, undan so‘ng tikanaksimon (Stratum
spinosum), do nador (Stratum granulosum), yaltiroq-shaffof (Stratum
lucidum) va muguz (Stratum corneum) qavatlari tafovut etiladi. Tashqi
muguz qavat hujayralari doimo k o ‘chib, yangilanib turadi. Shu sababli
muguz qavati shartli ravishda ikki qavatga ajratiladi: birmuncha zich
muguzlanuvchi keratinotsitlar qavati - shaffof qavat yuzasida joylashadi
va biriktiruvchi deb ham nomlanadi; yuza qavati - oson k o ‘chib, t o ii q
muguzlanuvchi keratinotsitlardan tashkil topadi.
Bir qator prizmasimon silindrik hujayralardan
tashkil topgan bazal
qavat ostida va dermaning chegarasida, bazal membrana hujayralarning
yulduzsimon o ‘smalaridan vujudga keladi. Bazal membrana epidermis
va dermaning mustahkam aloqasini t a ’minlaydi.
Bazal qavat keratinotsitlari doimiy k o ‘payib, mitotik jarayon holatida
bo4ladi (shuning uchun ham bu hujayralar sitoplazmalari k o ‘p miqdorda
D N K va R N K saqlovchi strukturalar - ribosoma va mitoxondriyalarga
ega) va bu faollik epidermis yuqori qavat strukturalarining hosil boiishi
va yangilanib turishini t a ’minlaydi. Bazal
qavat hujayralari orasida
m e la n in p ig m e n ti ish lab c h iq a r u v c h i m e la n o ts it h u j a y r a la r i, oq
o ‘sim tasim on epidermotsitlar - Langergans hujayralari va sezuvchi
hujayralar (Merkel hujayralari) joylashadi.
Bazal q a v a t y u zasid a 3-8 q a t o r h u j a y r a la r d a n ib o ra t b o i g a n
tikanaksimon qavat joylashadi. Bu hujayralar k o ‘plab sitoplazmatik
o ‘simta (tikan yoki k o ‘prik, akant)larga ega. Hujayralar zichlashgan
hujayra parda - tonofibrill va tonofilamentlarga ega. Sitoplazmatik o ‘sma
(akant)lar hujayralami bir-biri bilan biriktiradi va ular orasida kanallar
t o ‘rini
hosil q iladi, bu t o ‘rla r d a n esa h u j a y r a la r a r o s u y u q lik la r
sirkulyatsiya qiladi
( 1-2-rasmlcir
) .
Desmosoma va tonofibrillalar hujayralarning ichki tayanch karkasini
t a ’minlaydi, hujayralam i mexanik jaro h atlanish lard an himoyalaydi.
Tikanaksimon qavatda ham oq o ‘simtasimon epidermotsitlar mavjud
b o i i b , ular keratinotsitlar bilan birgalikda immun - himoyalovchi
funksiyasini amalga oshiradilar.
Tikanaksimon qavatdan so‘ng 1 -3 qavat hujayralardan iborat donador
qavat joylashadi, bu qavat hujayralari kaft-tovon sohasida 3-4
q ator
12
hujayralardan tashkil topgan. Bu hujayralar teri sathiga yaqin sohalarida
rombsimon, yassilashgan shaklga, quyi qismida esa silindr va kub shakliga
ega. Keratinotsit yadrolarida D N K va R N K saqlovchi strukturalar soni
keskin kam aygan b o4ib, sitoplazm alarida esa donad or kiritm alar -
keratogialin kuzatiladi. D o n ad o r qavat hujayralarida tonofibrillyar-
keratogialin strukturalari hosil boMishi sababli bu qavat k o ‘pincha
keratogialin qavati deb ham ataladi.
Keratinosit
Mclanosit
Melanofag
2-rasm.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: