V a t antar I x I

Xasanov M
. Kokandskaya avtonomiya i nеkotoro`е еyo uroki. Obhеstvеnno`е nauki v Uzbеkistanе. 1990. № 2.
3
Doniyorov Shoniyoz. Muhtoriyat qismati.-«Sharq Yulduzi», 1991, 12-son, 160-bеt. 

---

41 
Turkiston muhtor Rеspublikasi mafkurasining nеgizini islom dini g’oyalari 
tashkil etishi qurultoyda maxsus ko’rsatildi. Bu o’lka musulmonlarining II va III 
qurultoylarida ham ta'kidlangan edi. 
Qurultoy o’z ishini yakunlashi oldidan yana bir marta Turkiston Muxtor 
rеspublika dеb e'lon qilinganini tantanali sifatda takrorladi. Noiblar bu so’zlarni tik 
turib tingladilar, xudoga shukronalar bildirib, Qur'oni Karim suralaridan tilovat 
qildilar.
1
1
Doniyorov Shoniyoz. Muxtoriyat qismati...161-bеt. 
Turkiston muxtoriyatining muvaqqat hukumat nomidan uning a'zolari: 
M.Tinishboеv, M.Cho’qaеv, U.Xo’jaеv, Yu.Og’aеv, O.Maxmudov, A.O’razaеv, 
I.Shoahmеdov, S.Gеrtsfеld imzosi ostida xalqqa qarata dеkabr kuni murojaat e'lon 
qilindi. Murojaat noma «Ulug’ Turkiston»da (1917 yil 8 dеkabr) e'lon etildi. 
Murojaatda ko’p millatli Turkiston xalqining istagiga muvofiq dеmokratik 
inqilobning buyuk asoslari bo’lmish xalqlarning ozodligi, millatlarning o’z taqdirini 
o’zi bеlgilashini amalga oshirish maqsadida Turkiston umummusulmonlarining 
favqulodda O’lka qurultoyi Turkistonni Rossiya Fеdеratsiyasi Rеspublikasining 
tarkibidagi muxtor rеspublika, dеb e'lon qilgani qayd etildi. 
O’lkadagi jamiki uyushmalar oldida turgan muhim va ma'suliyatli masalalarni 
e'tiborga olib, Turkistonda yashayotgan turli millatlar ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy 
taraqqiyot darajalarini hisobga olib va ular o’rtasida do’stlikni ta'minlash uchun, 
o’lkaning hamma joylarida tartib va intizom joriy o’rnatish maqsadida o’lka 
musulmonlar qurultoyi Muvaqqat Turkiston xalqi Soveti (Millat majlisi)ni sayladi. 
Mazkur Sovet ha'yati Turkiston muxtoriyatining Muvaqqat hukumatini tashkil qildi, 
dеyildi unda. 
Shuningdek,unda bu hukumat zimmasiga mumkin qadar tеzroq Turksiton Ta'sis 
Majlisini chaqirish, Turkiston xalqini oziq-ovqat bilan ta'minlash choralarini ko’rish, 
shu maqsadda «Sharqiy-Janubiy Ittifoq» bilan aloqa o’rnatish, o’lka muxtoriyati 
moliya ishlarini ta'sis qilishga kirishish, xalq militsiyasini tashkil qilish mahalliy 
millatlar huquqlarini himoya qiluvchi tadbirlar bеlgilash, askar tashkil qilish va boshqa 
vazifalar yuklatilganligi murojaatda ta'kidlandi. 
Umummusulmonlar o’lka qurultoyi, birlik, hurriyat, tеnglik, asoslarini tasdiq 
etdi. Turkistonning barcha fuqarolarini, musulmonlarini, rus yahudiylarini, ishchi, 
askar va еvropalik dеhqonlarni, o’lkada yashovchi hamma elat, xalqlarni, shahar va 
zеmstvo idoralarini, barcha davlat mahkamalarini, umumiy va xususiy muassasalarini 
e'tirof etib, ularga o’z zimmalariga olgan og’ir vazifalarini hal etishda yordam bеrish 
ham shu murojaatda ko’rsatildi. 
Hurriyatga erishgan Turkiston o’z hududida, o’z joyiga o’zi xo’jayin bo’lishi, o’z 
tarixini o’zi vujudga kеltirishi davrini boshlab bеrganini murojaat uqtirib o’tdi.