В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

13.3.1-жадвал
МДҲ м ам лак атл ари д а асосий м акрои қгисодий кўрсатки чл ар,
1991 й и л га нисбатан % да7
1992 й.
1995 й.
2000 й.
2005 й.
2010 й.
ЯИМ
86
63
68
94
114
Саноат
86
55
60
84
95
Қшплоқ хужалигв
93
73
68
82
90
Асосий капиталга инвестициялар
61
36
34
60
84
Аҳолига кўрсатиладиган пулли 
хизматлар
77
29
31
41
»
МДҲ мамлакатларвда амалга оширилаетган иқтисодий ислоҳот- 
ларнинг салбий оқибатларига қуйидагиларни киритиш мумкин:
- ислоҳотларнинг ижтимоий йўқотишлар билан бирга содир бўлиши. 
М ДҲ мамлакатларида ишлаб чиқаришнинг пасайиши натижасида аҳоли 
турмуш даражасининг пасайиши, ишсизлик даражасининг ортиши, 
ижтимоий хизматлар ҳажмининг қисқариши рўй берди;
- жамиятнинг ижтимоий 
жиҳатдан 
табақалашув 
даражасининг 
чуқурлашиши. Бозор иқтисодиёти жамиятда модций таьминланиш бўйича 
табақалашувнинг кучайишига олиб келди ва бу кўрсаткич МДҲ 
мамлакатларининг айримларида жуда юқори даражага етди;
- МДҲ мамлакатларининг аксариятида илмий-техник тарақкиётнинг 
орқада қолиши, меҳнат унумдорлигининг паст даражада эканлиги;
- яширин иқгасодиётнинг мавжудлиги;
- МДҲ мамлакатларининг халқаро меҳнат тақсимотида хомашё ва 
ёқилги етказиб берувчилар сифатида ихтисослашиб қолиши.
МДҲ мамлакатларида иктисодий пасайиш даражаси МШ Е мамлакат­
ларига нисбатан чукур бўлиб, Хигой ва Вьетнам сингари иқгисодий 
ислоҳотлар бошланишидан кейин пасайишлар содир бўлмаган (2008-2009 
йиллардаги инқирозни ҳисобга олмаганда). Ш унга қарамасдан МДҲ 
мамлакатларида 
саноат тармоқларида 
ишлаб 
чиқаршпнинг 
кескин 
пасайиши содир бўлди. Бу ҳолат ушбу тармоқларюшг ҳарбий маҳсулот 
ишлаб чиқариш билан боғлиқлиги билан изоҳланади.
Саноатнинг енгил саноат ва узок муддатли истеъмол товарлари ишлаб 
чиқарувчи тармоқлари сифатли ҳамда кенг ассортиментга эга импорт билан 
рақобат кдла олмаганлиги сабабли МДҲнинг айрим мамлакатларида 
музлаткичлар, видемагнигофонлар, компьютерлар ишлаб чикариш тўхтаб
7 www.cisstat.
236

---

қолди. МДҲ мамлакатларида хомашё, ёқилғи шплаб чиқарувчи тармоқ- 
ларда ишлаб чиқаришнинг пасайиши содир бўлмади ҳамда бу мақсулотлар 
экспорти хорижий валюта тушумларининг асосий манбаи ва иктисодиётни 
кўллаб-кувватлаш воситасига айланди.
Таҳлиллар кўрсатишича, 1990 йилларда Узбекистан, Беларуссия, 
Қозоғистондан ташқари бошқа мамлакатларда саноат ишлаб чиқариш 
ха жми ва ишчи кучи малакасининг кескин пасайиши содир бўлганлиги 
кузатилди. Грузия, Молдавия, Тожикистон ва Қирғизистонда эса саноат 
шпяаб чиқаришнинг пасайиши билан бир вақтда бандликнинг аграрлашуви 
юз берди. Мисол учун 1990 йилда бу мамлакатларда қишлоқ хўжалигида 
аҳолининг 25% и банд бўлгани ҳолда, ҳозирда ушбу кўрсаткич тахминан 
50% ни ташкил этмокда.
М ДҲ мамлакатлари ташқи савдо айланмасининг асосини ўзаро савдо 
ташкил этади. Таҳлиллар, МДҲ мамлакатлари ўртасидаги ташқи савдо 
айланмасида ўзаро савдо улушининг қисқариб бораётганлигини кўрсат- 
моқда. Жумладан, бу кўрсаткич 1995 йилда 34,0% ни ташкил этгани ҳолда, 
2010 йилда 21,8% га тенг бўлди (13.3.2-жадвал).
13.3.2-жадвт