В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

183.1-расм . Х алқаро товарлар савдосининг йилик 
ўсиш суръатларинг ўзгариш и5
кескин қисқарди. Ўз навбатида темир ва пўлат каби хом-ашё товарларига 
жаҳон бозорида талабнинг пасайиши кўплаб мамлакатлар курилиш 
тармошдаги ишлаб чикдриш ҳажмининг кискариши билан ҳам богликдир. 
АҚШ, Буюк Британия, Ирландия ва Испания каби мамлакатларда инқироздан 
олдин курилиш тармоғи жадал суръатлар билан ривожланиб келган. Бу ҳолат 
ўша даврда темир ва пўлат каби товарларга жаҳон бозорвда юқори тапабни 
шакллантирган. Аммо инқироз шароитида бу коррелляцион богликлик салбий 
оқибатга олиб келди.
Бошқа тарафдан олганда, жаҳон ЯИМ ва халқаро савдонинг товар 
таркиби бир-биридан фарқ қилади. Мисол учун, узоқ муддатли истеъмол 
товарлари ва инвестицион товарларнинг жаҳон ЯИМдаги улуши оз бўлсада, 
ушбу товарларнинг халкаро савдосидаги улуши нисбатан катта ҳисобланади. 
Натижада бу товарларга жаҳон бозоридаги талабнинг' қисқариши халкаро 
савдога жаҳон ЯИМга қараганда кўпроқ салбий таъсир кўрсатди.
Халқаро кооперацион алоқаларнинг ёмонлашуви ҳам халқаро савдо 
сгатистикасини ёмонлашувига олиб келди. Гап шундаки, халқаро кооперация 
доирасида айрим товарлар якуний ҳолатига еггунга қадар мамлакатлар 
чегараларини бир неча марта кесиб ўтишади. Халқаро савдо статистикасида 
эса ушбу товарлар реэкспорта ва реимпорта мос равишда экспорт ва импортга 
қўшиларди. Натижада, халқаро савдо сшгастикасининг курсаткичлари ўсиб 
борарди. 
Жаҳон 
молиявий-иктисодий 
инқирози шароищда 
бундай 
товарларнинг халқаро ҳаракатини камайиши халқаро савдо статистикасига 
салбий таъсир кўрсатди.
Шунингдек, жаҳон молиявий-иқгисодий инқирози жаҳон бозорида 
кўплаб товарларнинг нархини пасайишига олиб келди. Хусусан, нефтнинг ва 
бошқа базис тармоқ товарларининг нархларини кескин пасайиши хисобига 
халқаро савдонинг жорий нархлардаги қиймати (АКД1 долл.даш киймати) 
23%га пасайди.
5Ж С Г секретариат.
324

---

Натижада 2009 йилда жаҳоннинг деярли ҳамма мамлакатларида ва 
минтақаларида ташқи савдонинг қискдриши кузатилди. Куйидаги 18.3.1- 
жадвапда жаҳонда ва унинг минтакэларида ЯИМнинг ва товарлар ташки 
савдосининг йиллик ўсиш суръатлари тўгрисидаги маълумотлар келтирилган.
1 8 .3 .1 -ж а д в а л