Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
396 
Karimning “Nur” surasi 4 – oyatida tuhmatchilarga nisbatan ushbu ko‘rinishdagi jazo 
belgilangan
1
. Bu esa, barcha huquqqa oid munosabatlarni tartibga solinishi Quroni Karim 
asosida amalga oshirilganligi, jazo qo‘llanishligi uchun ikkita muhim tamoyillarning 
mavjud bo`lishligi lozim ekanligini ta’kidlaganlar: 
birinchidan
, tuhmatchi kishi o‘z so‘ziga to‘rtta guvoh keltira olishligi, agar keltira olmasa, 
uning o‘zini so‘zi tuhmat deb e’tiborga olinadi: 
ikkinchidan,
tuhmatga uchragan ayol yoki da’vo ko‘tarib chiqishlari shart qilingan.
2
Ushbu holatlar bilan erkak va ayol o‘zining or-nomusini himoya qilishi va uni buzulishiga 
yo‘l qo‘ymasligi lozim. Agar bir kishi boshqa bir kishini “bu zino qildi”, deb tuhmat qilgan 
bo‘lsa va bu tuhmat qilgan shaxs olamdan o‘tgan bo‘lsa, u holda tuhmat qilgan shaxsga 
nisbatan jazo tayinlanmaydi. Musulmon huquqshunosligida inson qadrini doimo yuqori 
qo‘yishga intilgan. Insonlar o‘zlariga ra‘vo ko‘rmagan yumushlarni boshqalarga ham ra’vo 
ko‘rmaslik kabi axloqiy ta’limotga asoslanishini ko‘rishimiz mumkin. Bu esa, insonlarning 
turmush tarzi falsafiy altruizm tushunchasi bilan hamohang ekanligidan dalolat beradi.
Burhoniddin Marg‘iloniyning o‘z hayoti davomida ana shunday insoniy fazilatlarga 
amal qilib yashadi. Ilm – u urfon yo‘lidagi fidoyiligi, kamtarligi o‘z asarlarida biron marta 
ham “men” degan so‘zni ishlatmay, “bu zaif banda aytadi”, deya xokisorlik bilan izoh 
berishida ham ko‘rinib turibdi.
Marg‘iloniy o‘zining axloqiy kamoloti bilan birga inson huquqlari oily qadriyat 
ekanligi, insonning iqtisodiy va ijtimoiy huquqlariga doir qarashlarini ilgari surgan. 
Jumladan: oldi-sotdi, pul muammolari, kafolat, pulni birovga o‘tkazish, qozilarning 
vazifalari, guvohlik, berilgan guvohlikdan qaytish,vakolat, da’vo, iqror bo‘lish, sulh, bir 
ishda pul bilan sherik bo‘lish, pulni saqlashga berish, qarz berish, sovg‘a, ijara, muayyan 
shart asosida cheklangan ozodlik berilgan qullar, voliylik, majbur qilish, homiylik, vasiyat,
meros taqsimlash, shariatga zid yomon narsalar haqida, taqiqlangan ichimliklar haqida, 
jinoyatlar xususidagi masalalar “Hidoya” asarida alohida o‘rin olgan. 
“Hidoya” boshqa manbalardan o‘zining mantiqiy ketma-ketligi va ularning sharhlari 
o‘ziga xosligi bilan boshqa huquqiy manbalardan ajralib turadi.