Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Amaliy san’at qisqacha lug‘at.
2. Sulaymonov A. Sharq miniatyura san’ati. Dastur. Toshkent – 2005 yil
3. Usmonov Orif , Madrahimov Abdumajid. Kamoliddin Behzod. A. Qodiriy nomidagi xalq merosi 
nashriyoti. Toshkent – 2000 yil 
4. Rajabov R. Sultonova X. Tasviriy san’at fanini o‘qitish metodikasi Toshkent – 2008 yil
ДИАЛОГИК НУТҚДА ЭТИКЕТ БИРЛИКЛАР 
Равшанова Раъно Хандамовна - Навоий давлат педагогика институти 
“Бошланғич таълим” кафедраси ўқитувчиси 
 
Аннотация:_мақолада_нутқий_мулоқот_этикет_бирликларининг_диалогик_моҳияти_кенг_таҳлил_қилинган._Калит_сўзлар'>Аннотация:
мақолада нутқий мулоқот этикет бирликларининг диалогик моҳияти 
кенг таҳлил қилинган.
Калит сўзлар:
диалогик нутқ, нутқий этикет, розилик ва норозилик репликалар, 
адресант. 
Аннотация
: статье дан обширный анализ диалогичности единиц этикета речевого 
общения.
Ключевые слова:
диалогическая речь, речевой этикет, высказывания согласия и 
протеста, адресат. 
Annotation:
the article provides an extensive analysis of the dialogic nature of speech 
communication etiquette units.
Keywords:
Dialogic speech, speech etiquette, consent and protest remarks, addressee. 
“Мулоқот
– 
мураккаб кўринишдаги лисоний (нутқий) тафаккур фаолиятидир. 
Мулоқот – мақсадли фаолият ва бу фаолият доирасида бажариладиган ҳар бир 
ҳаракат ҳам ўз мақсадига, интенциясига эга”[1]. 

---

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
346 
Мазкур мақолада таҳлилга тортилган тил ташувчилари томонидан бевосита ва 
билвосита қутлаш, олқишлаш, хайрлашиш, табриклаш, узр сўраш, тилак билдириш 
каби урф бўлиб бораётган одат ва расм-русумларни амалга ошириш учун хизмат 
қилаётган нутқий этикет бирликлари истеъмол доирасининг ўта кенглиги уларнинг 
тилга мансуб эканлигидан ҳам далолат беради. 
Инсон ўз ҳаёти давомида кўплаб ижтимоий вазифа ― одатдаги диалогларни 
амалга оширади. Бундай одатий ― она ва бола, устоз ва шогирд, шифокор ва бемор 
ёки ҳуқуқ-тартибот органи ходими ва тартиббузар ўртасидаги суҳбат фанда 
институционал дискурс деб номланади. Улар маданиятлараро мулоқот муаммолари 
(ушбу жамиятда қандай дискурс меъёрлари қабул қилинганлигидан бехабар бўлган 
киши адекват диалогни амалга ошира олмайди ва унда ўзи ҳам иштирок эта олмайди) 
билан чамбарчас боғланган”[2] 
Диалогик нутқ матнини ёзувда бериш ҳеч қандай қийинчилик туғдирмайди. 
Монологик нутқ матни сингари диалогик нутқ матни ҳам синтактик қоидаларга 
қатъий амал қилинган ҳолда шакллантирилади. Диалогик нутқ бирликлари ёзма 
матнда содда гап – муайян тил қонуниятлари асосида ҳам грамматик, ҳам товуший 
шаклланган тўлақонли нутқ бирлиги сифатида намоён бўлади. 
“Қутлов” вазиятида ўзаро суҳбат эгалари, албатта, мурожаатга эҳтиёж сезадилар. 
Кўпинча қутлов “тилак, ният” тематик гуруҳига доир нутқий мулоқот этикет 
бирликлар билан уйғунликда амалга оширилади. Қуйида машҳур инглизча қўшиқ 
матнидан олинган сўзларни мисол тариқасида келтирмоқчимиз. Ушбу қўшиқ шундай 
урф бўлган-ки, ҳатто ёши, жинси, мавқеидан қатъи назар тадбир сабабчиси шаънига 
куйланади: 
Туғилган кунинг билан!
(қутлаш)
Туғилган кунинг билан!
(қутлаш)
Туғилган кунинг билан, дўстим!
(қутлаш, мурожаат) 
Туғилган кунинг билан!
(қутлаш) 
Туғилган кунингиз тонгдан 
 тунгача шодликка тўлсин!
(тилак) 
Диалогик нутқда “қутлаш” тематик гуруҳига киритилган нутқий мулоқот этикет 
бирликларига мурожаат ва миннатдорчилик сўзлари ҳам йўлдош-ҳамроҳлик қилади: