Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

2021-yil
 
23-aprel 
217 
dasturlaridan foydalanib o‘quvchi va talabalarni o‘qitish ikki barobar samarali ekanligini 
ko‘rsatadi.
Axborot kamunikatsion texnologiyalari
(
AKT) va ularning dasturlari asosida bilim 
olishda 30% gacha vaqtni tejash imkoniyati mavjud bo‘lib, olingan bilimlar esa xotirada 
uzoq muddat saqlanib qoladi. Agar talabalar berilayotgan materiallarni ko‘rish, eshitish 
asosida qabul qilsa, dars mashg‘ulotlarini axboroti xotirada saqlanishi 25-30% ga oshadi. 
Bularga qo‘shimcha sifatida talabalarga o‘quv materiallari audio, video va grafika 
ko‘rinishida mujassamlashgan holda berilsa, materiallarni xotirada saqlab qolish 75% ga 
ortishi amaliyotda ko‘rib o‘tilgan.
Shunday ekan bugunda axborot kamunikatsion texnologiyalar (AKT)ni ta’lim 
jarayonida qo‘llab darslarni sifatli tashkil qilish maqsadida kompyuter simulyatorlardan 
foydalanish muhum ahamiyat kasb etadi.
Simulyatorlardan foydalanishning asosiy sabablaridan biri ularning real obyektlarga 
nisbatan juda ham arzon alternativ ekanligidadir. Simulyatorlar esa shunday haqiqiy asbob-
uskuna va jihozlarsiz virtual holatda biror bir kimyoviy jarayonni modellashtirish hamda 
virtual laboratoriya ishlarini o‘tkazishga imkoniyat yaratadi. Bu o‘z-o‘zidan nafaqat katta 
miqdorda mablag‘lar tejalishiga, balki ularga umuman ehtiyoj ham tug‘dirmaydi. 
Simulyatorlarning qariyb hech qanday moliyaviy mablag‘lar talab etmasligi ma’lum 
tadqiqotlarni talabalar tomonidan yuzlab, marotaba qayta-qayta amalga oshirishga 
imkoniyat yaratadi. Simulyatorlardan foydalanishning yana bir afzallik tomoni ularning 
xavfsiz ekanligidadir. Ba’zi tadqiqotlarni amalga oshirish inson hayoti uchun xavf 
tug‘diradi, masalan, yadro reaksiyalariga oid bo‘lgan hodisalarni o‘rganish. 
Kompyuter simulyatorlaridan asosan ikki yo‘nalishda foydalanish mumkin: haqiqiy 
obyektlarni modellashtirish va ushbu modellarni rivojlantirish. Shunday ekan “Oliy o‘quv 
yurtlarida kompyuter simulyatorlardan foydalanish kerakmi?” degan savolga “ha” albatta 
foydalanish mumkin degan javob berish kerak bo‘ladi.
Simulyatorlardan foydalanish jarayonida talabalar ma’ruza, amaliy va laboratoriya 
vaqtida o‘rgangan tushuncha va bilimlarini virtual bo‘lsada hayotga tadbiq qiladilar. Ushbu 
tadqiqotlar jarayonida bilimlarini yanada mustahkamlash bilan bir qatorda nazariya hamda 
hayotiy tadqiqotlarning rivojlanishiga bevosita xissa qo‘shadilar. Bunda talabalar faqatgina 
“tinglovchi” vazifasida qolmasdan, bevosita ilmiy-tadqiqot ishlarida qatnashuvchilarga 
aylantiradi. Bu esa o‘z navbatida talabalarda o‘qish va tadqiqotlarga bo‘lgan qiziqishlarini 
yanada ortishiga olib keladi. 
Tabiiy fanlar yo‘nalishida 2001 yildagi Nobel mukofoti laureati K. Vimman 
tomonidan “
Physics Education Technology
” (
PhET
) sayti yaratilgan. 
PhET
saytida har xil 
mavzularga oid modellar mavjud bo‘lib, ular 
Java
va 
Macromedia
flash dasturlarida 
yaratilgan. 
PhET
saytida taqdim etilayotgan modellar 
Open Sourse
bo‘lib, xohlagan 
foydalanuvchi bepul foydalanishi mumkin. 
PhET
dagi modellar soni yuzdan ortiq bo‘lib 
ular fizika, matematika, kimyo, biologiya, ekologiya fanlariga oid namoyish tajribalarini 
o‘tkazish, virtual laboratoriya ishlarini tashkillashtirish va modellashtirish imkoniyatiga ega. 
Bu 
PhET
saytidagi simulyatorlar Davlat ta’lim standartlariga va o‘quv muassasalarida 
qo‘llanilayotgan adabiyotlariga mos keladi. 
PhET
saytidagi modellardan fizika, matematika, 
kimyo va biologiya fanlaridan dars mashg‘ulotlarida namoyish tajribalari sifatida, virtual 
laboratoriya mashg‘ulotlarini tashkillashtirishda keng foydalanish mumkin bo‘ladi. 
Internetning
PhET
saytidagi simulyatorlarni yuklab olish uchun 
http://phet.colorado.edu
 
saytiga kirib, 
Crocodile Physics, Crocodile Technology, Crocodile ICT va Crocodile 
Chemistry
dasturlarini yuklab olish mumkin.

---