Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
180 
oluvchilar oldiga ularni jadal egallash bilan bir qatorda, muntazam va mustaqil ravishda 
bilim izlash vazifasini qo‘ymoqda.
Yurtimizda ta’lim tizimi insonparvar g‘oyalarga asoslangan bo‘lib, bola shaxsini 
ta’lim jarayoni markaziga qo‘yib, uni jismonan va aqlan rivojlantirishni, unda insoniylik 
fazilatlarini shakllantirishni asosiy maqsad, deb belgilanmoqda. Ushbu maqsadga erishish 
uchun har bir o‘qituvchi bola shaxsining rivojlanish qonuniyatlari, o‘ziga xos xususiyatlari 
hamda bu jarayonni to‘g‘ri tashkillashtirish haqidagi bilimlarga ega bo‘lishi zarur. 
Mamlakatimizda ta’lim – tarbiya sohasining insonparvarligi, bilim berish barobarida 
o‘quvchining ma’naviy olamini, axloqiy sifatlarini shakllantirishga e’tibor berilishi ham 
uning o‘ziga xosligini ta’minlaydi. Avvallari o‘quvchiga obyekt sifatida qaralgan bo‘lsa, 
endilikda unga ta’lim jarayonining faol ishtirokchisi bo‘lgan subyekt sifatida munosabat 
bildirilmoqda. Natijada yoshlarda mustaqil faoliyat yuritish fikrlash hamda o‘z–o‘zini 
rivojlantirib borish ko‘nikmalari shakllanib bormoqda. 
Boshlang‘ich ta’limning samaradorligini ta’minlashda o‘qituvchining shaxsiy sifatlari 
va pedagogik mahorati ham muhim ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun umumta’lim 
maktablarida ayniqsa, boshlang‘ich sinflarda malakali kasb egalarini tayyorlash, ularni 
mustaqil fikrlash, ijodkorlikka o‘rgatishda zamonaviy o‘qitish metodlari - interaktiv 
metodlar, innovasion texnologiyalarning o‘rni va roli benihoya kattadir. Demak, 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi pedagogik jarayonni to‘g‘ri boshqara bilishi uchun chuqur 
bilim va kasbiy kompetensiyaga ega bo‘lishi lozim. 
O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini yanada 
rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari etib mamlakat taraqqiyoti uchun yangi tashabbus va 
g‘oyalar bilan maydonga chiqib, ularni amalga oshirishga qodir bo‘lgan, intellektual va 
ma’naviy salohiyati yuksak yangi avlod kadrlarini tayyorlash, ta’lim tashkilotlari 
bitiruvchilari zamonaviy kasb egalari bo‘lishlari uchun ularda zarur ko‘nikma va bilimlarni 
shakllantirish, dunyo miqyosidagi bugungi keskin raqobatga bardosh beraoladigan milliy 
ta’lim tizimini yo‘lga qo‘yish, darslik va o‘quv qo‘llanmalarini zamon talablari asosida 
takomillashtirish, ularning yangi avlodini yaratish, o‘quv dasturlari va standartlarini 
optimallashtirish dolzarb vazifadir. Jahonning rivojlangan mamlakatlarining ta’lim 
tizimidagi ilg‘or tajribalarni o‘rganish uzluksiz ta’lim jarayoniga kompetension 
yondashuvni tatbiq etish zarurligini ko‘rsatdi. 
Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan o‘qitishning asosiy mohiyati ona tilidan 
tashkil etilgan ta’lim-tarbiya jarayonida o‘quvchilar tomonidan egallangan bilim, ko‘nikma 
va malakalarni o‘z shaxsiy hayoti davomida, shuningdek, kelgusida kasbiy va ijtimoiy 
faoliyatlarida qo‘llay olish kompetensiyalarini shakllantirishga yo‘naltirish sanaladi.
O‘quvchilar kelgusida hayoti davomida shaxsiy, ijtimoiy, iqtisodiy va kasbiy 
munosabatlarga kirishishi, jamiyatda o‘z o‘rnini egallashi, mazkur jarayonda duch 
keladigan muammolarning yechimini hal etishi, eng muhimi o‘z sohasi, kasbi bo‘yicha 
raqobatbardosh bo‘lishi uchun zarur bo‘lgan tayanch kompetensiyalarga ega bo‘lishi lozim.
Ma’lumki, umumiy o‘rta ta’lim maktablari zimmasiga ta’lim-tarbiya jarayoni orqali 
o‘quvchilarda tayanch kompetensiyalar, jumladan, kommunikativ, axborot bilan ishlay 
olish, shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish kompetensiyasi, ijtimoiy faol fuqarolik 
kompetensiyasi, umummadaniy kompetensiyalar, matematik savodxonlik, fan va texnika 
yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyalarini tarkib toptirish 
vazifasi yuklatilgan. 
Ta’lim-tarbiya jarayoniga kompetensiyali yondashuv o‘qitish maqsadlariga erishish 
uchun ta’lim mazmunini boyitish o‘quv jarayonini innovatsion texnologiyalar asosida 

---